مطالعه اثر تاریخ های کاشت بر عملکرد کمی و کیفی ارقام نخود تحت شرایط دیم

سابقه و هدف :

نخود (Cicer arietinum L.) یکی از قدیمی ترین گونه های لگوم بوده که حدود 7500 سال پیش در خاورمیانه شناسایی شده است. این گیاه نقش مهمی در تغذیه بشر به عنوان منبع پروتیین، انرژی، فیبر، ویتامین و مواد معدنی دارد. در بین عملیات زراعی مختلف، تاریخ کاشت مهم ترین عامل در دستیابی به عملکرد بهینه نخود است. تاریخ کاشت مناسب نخود از رقمی به رقم دیگر و از منطقه ای به منطقه دیگر به سبب شرایط بوم زراعی، مختلف است. کاشت زمستانه نوعی تاریخ کاشت است که از لحاظ شرایط زراعی موفقیت آمیز است. به منظور مطالعه اثر تاریخ های کاشت مختلف بر عملکرد کمی و کیفی نخود در شرایط دیم آزمایشی اجرا شد.

این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان (طول 35 درجه و یک دقیقه شمالی و 48 درجه و عرض 31 دقیقه شرقی و ارتفاع 1690 متر) انجام گرفت. میانگین بلند مدت (30 ساله) دمای هوا منطقه 5/12 درجه سانتی گراد است. میانگین بلند مدت دمای هوا در طول فصل رشد منطقه 22 درجه سانتی گراد است. آزمایش در فصل های زراعی 91-1390 و 92-1391 اجرا شد. تاریخ کاشت در چهار سطح مختلف شامل 20 دی، 20 بهمن، 20 اسفند و20 فروردین هر دو سال به عنوان فاکتور اصلی و سه رقم نخود شامل هاشم، آرمان و آزاد نیز سطوح فاکتور فرعی بودند. در این مطالعه اجزای عملکرد، عملکرد زیستی و دانه، درصد و عملکرد پروتیین و تعداد گره ریشه بررسی شدند.

نتایج آزمایش نشان داد که اثر سال بر ویژگی های آزمایشی نخود معنی دار نبود اما، تمام صفات مورد ارزیابی تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفتند. بیشترین میزان ماده خشک کل، درصد پروتیین دانه، عملکرد دانه و عملکرد پروتیین (به ترتیب 33/772 گرم در متر مربع، 85/25%، 16/236 و 05/61 گرم در متر مربع) متعلق به تیمار تاریخ کاشت اول (20 دی) و رقم هاشم بود. همچنین، کمترین مقدار ماده خشک کل، درصد پروتیین دانه، عملکرد دانه و عملکرد پروتیین (به ترتیب 90/444 گرم در متر مربع، 17/22%، 91/75 و 83/16 گرم در متر مربع) به تیمار تاریخ کاشت آخر (20 فروردین) و رقم آزاد تعلق گرفت. بیشترین و کمترین مقدار صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف، شاخص سطح برگ و تعداد گره ریشه نیز به ترتیب در تاریخ کاشت های اول (20 دی) و آخر (20 فروردین) بدست آمد که مقادیر این صفات در تاریخ کاشت 20 دی به طور معنی داری بیشتر از سایر تاریخ های کاشت بودند.

با توجه به یافته های این مطالعه می توان نتیجه گیری نمود که کشت زمستانه نخود زراعی منجر به بهبود ویژگی های رشدی و عملکرد کمی و کیفی این گیاه می گردد، به نحویکه با افزایش دوره رشد منجر به افزایش عملکرد دانه و ماده خشک کل می شود. با توجه به شرایط محیطی محل اجرای آزمایش، می توان تاریخ کاشت 20 دی را به عنوان تاریخ کاشت برتر معرفی نمود.