آنالیز چند متغیره ویژگی های فنوتیپی در تعدادی از گونه های گلابی (.Pyrus spp)

سابقه و هدف:

 اساسی ترین مرحله در برنامه های بهنژادی درختان میوه، گردآوری و ارزیابی ژرم پلاسم داخلی و خارجی است. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه بندی گونه های مطالعه شده ی گلابی براساس 48 صفت کیفی مهم برگ، شاخه، شکوفه، میوه و تعیین فاصله ژنتیکی بین آن ها و با هدف شناسایی ارقام مناسب برای کشت و کار و استفاده از آن ها در برنامه های اصلاحی است. ایران با بیش از ده گونه از جنس گلابی و نزدیکی به مراکز تنوع گلابی به عنوان یکی از منابع مهم ژنتیکی این محصول در دنیا شناخته شده است. به رغم این موقعیت ممتاز جغرافیایی برای گلابی در کشور، هنوز اطلاعات دقیقی از روابط ژنتیکی بین ژنوتیپ های بومی برای اهداف اصلاحی گلابی در ایران وجود ندارد.

بدین منظور این پژوهش در سال 1397، با ارزیابی 13 گونه گلابی از گونه های شرقی و غربی در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و گروه علوم باغبانی دانشگاه لرستان انجام شد. این پژوهش به بررسی صفات مربوط به درخت، شاخه، برگ، گل و میوه بر اساس الگوی زمانی مورد توصیه، با بررسی سه صفت عمومی درخت، پنج صفت شاخه، 13 صفت برگ و دمبرگ، شش صفت شکوفه و 20 صفت میوه گونه های مختلف گلابی بر اساس توصیف گر ملی آزمون های تمایز، یکنواختی و پایداری که نسخه تکمیل بومی سازی شده دستورالعمل آزمون های تمایز، یکنواختی و پایداری اتحادیه بین المللی محافظت از ارقام گلابی (UPOV) است، ارزیابی گردید. در این بررسی تجزیه کلاستر به روش وارد (Ward) و با استفاده از تمام صفات بررسی شده انجام شد.

نتایج ارزیابی صفات بررسی شده نشان داد تنوع بالایی در خصوصیات اندازه میوه، موقعیت بیشترین قطر میوه، شکل میوه، شکل نوک و قاعده برگ بین گونه های مطالعه شده وجود داشت. گونه های بررسی شده در فاصله 400 به سه گروه اصلی تقسیم شدند به طوری که گونه آسیایی، گونه های بومی و گونه اروپایی در گروه جداگانه قرار گرفتند. نتایج تجزیه همبستگی ساده صفات نشان داد که صفات مرتبط با برگ از جمله طول و عرض پهنک، همبستگی مثبت با صفات میوه داشت.همچنین بیشترین همبستگی منفی و معنی دار بین صفات موقعیت بیشترین قطر میوه و شکل گلبرگ مشاهده شد. نتایج تجزیه به عامل-های اصلی نشان داد، 11 عامل اصلی 99/97 درصد از واریانس کل را توجیه می کند. در بین مولفه ها، فاکتور اول و دوم که بیشتر مربوط به صفات قدرت تنه و میوه و برگ بود نزدیک به 50 درصد واریانس را توجیه کرده است.

بر اساس نتایج در بین صفات مورد بررسی شکل و انداره میوه، صفات برگی مهم ترین صفات برای تشخیص تنوع گونه های گلابی بودند. این مطالعه نشان داد که گونه های گلابی شرقی و غربی از تنوع قابل توجهی برخوردار بوده و منبع ارزشمندی برای پژوهش های به نژادی می باشند.