مکان های عمومی پایدار رودخانه محور و سازندهای موثر بر آن ها، مورد مطالعاتی: رودخانه های شهری بالیخلو، زاینده رود، کارون و زرجوب

رودخانه های کشور، اغلب با سطوحی از ناپایداری مواجه اند و فضاهای شهری مبتنی بر خود را نیز به چالش کشیده اند. زمینه سازی برای ارتقای این فضاهای شهری به مکان های عمومی پایدار، رسالت اصلی پژوهش حاضر است و در این راستا، ÷درصدد تبیین چیستی، معیارهای کلان کیفی، سازندهای موثر و مدل مفهومی «مکان عمومی پایدار رودخانه محور» و بررسی تطبیقی وضعیت رودخانه های شهری کشور در چارچوب آن است. پژوهش توسعه ای- کاربردی حاضر، از رویکرد کیفی و کمی به صورت توامان استفاده می کند. در این راستا، مطالعه کتابخانه ای برای استخراج مفاهیم و مدل نظری و مطالعه میدانی و روش «مطالعه میان موردی» برای ارزیابی کیفیت مکان های عمومی مبتنی بر رودخانه در شهرهای اردبیل، اصفهان، اهواز و رشت استفاده شده است. ضمن پیمایش های میدانی، به وسیله مشاهده و مصاحبه نیمه ساختاریافته با مردم و تکمیل پرسشنامه بسته، داده های لازم برای توصیف و تحلیل وضعیت و مقایسه تطبیقی نمونه های موردی گردآوری شده و در اعتبارسنجی نتایج، از آزمون اسمیرنف و T تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج موید آن است که سازندهایی مانند رودخانه، انسان، قوانین، منابع، کنشگران، جامعه، شهر و غیره، در چرخه حیات مکان عمومی پایدار رودخانه محور، بر تحقق پذیری، بقاء و رشد آن موثر خواهد بود. این سازندها، به نوبه خود، کیفیات مورد انتظار از چنین مکان هایی را برآورده می سازند. معیارهای کلان شامل: تاب آوری، پایداری، انسان مداری و تشخص هستند و سایر معیارهای خرد، در قالب آن ها می گنجند. مقایسه تطبیقی نمونه های موردی، نشان می دهد علی رغم حس تعلق شهروندان به رودخانه، نقاط ضعف کم و بیش مشترکی میان آن ها، در زمینه های پایداری، امنیت و ایمنی، تسهیلات و امکانات، تاب آوری در برابر رودخانه و غیره وجود دارد. بر این اساس، توصیه هایی در زمینه رفع ضعف های کلان این مکان های عمومی، پیشنهادشده است. کاربرد پژوهش حاضر را می توان در تدوین فهرستی از عوامل موثر بر تحقق پذیری مکان عمومی پایدار با محوریت رودخانه در برنامه ریزی و طراحی دانست.