کاربست دیپلماسی علمی جهت صلح سازی در منطقه خاورمیانه

در خاورمیانه، از دیرباز کنشگران درگیر بحران های امنیتی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بوده اند؛ وضعیتی که از حاکمیت ریشه دار نوعی نگرش واقع گرایانه (ریالیستی) بر معادلات منطقه ای حکایت دارد. در این شرایط، بی اعتمادی، توازن تهدید و مسابقات تسلیحاتی به مهم ترین ویژگی های روابط متقابل میان بازیگران درون منطقه ای و نیز الگوی تعامل آنان با دیگر کنشگران برون منطقه ای تبدیل شده است. راهکارهای گوناگونی با هدف ارتقای سطح صلح گرایی در روابط میان بازیگران محوری منطقه اتخاذ شده که در مواردی به کاهش تنش انجامیده است. در این فضا با تشدید تنش امنیت انسانی در منطقه، به زعم منطق ناظر بر این نوشتار، زمینه سازی برای شکل گیری و تقویت «دیپلماسی علمی» در چارچوب سیاست بین الملل منطقه ای و به ویژه پایبندی بازیگران محوری به این نوع دیپلماسی به عنوان جلوه جدیدی از کاربست قدرت نرم، در ابعاد مختلف بر روند صلح سازی کمک خواهد کرد. کارکرد مزبور در بستر تعامل میان علم و سیاست شکل می گیرد و به دلیل حضور نافذ دانشگاهیان و متخصصان، برای سیاست مداران و توده های مردم از جذابیت و مقبولیت بالایی برخوردار است. در همین راستا، در سایه پیشبرد دیپلماسی مزبور، در آستانه های علم برای دیپلماسی، دیپلماسی برای علم و علم در دیپلماسی، جلوه های همکاری گرایانه و صلح سازی چون نقش آفرینی بازیگران کارکردگرای غیردولتی، برقراری تعامل برای تبادل داده ها، آگاهی از نیات و درنهایت مقابله با بحران های امنیتی مشترک بروز کرده و تقویت خواهد شد. در این راستا، پرسش محوری آن است که دیپلماسی علمی چگونه به کاهش تنش و تقویت فرآیند صلح سازی در خاورمیانه کمک خواهد کرد؟ در پاسخ، با بهره مندی از روش کیفی و جمع آوری داده ها این فرض آزمون می شود که دیپلماسی علمی به دلیل حساسیت زدایی از روابط سیاسی-امنیتی در قالب دیپلماتیک، فرصت سازی برای نقش آفرینی نخبگان علمی و دانشگاهی و مخاطب سازی گروه های مرجع اجتماعی بر محور نیازهای تخصصی، به تقویت فضای صلح گرایی و کاهش تنش کمک خواهد کرد.