اثرات طرح 46 هزار هکتاری آبیاری دشت سیستان بر پایداری اجتماعی روستاها (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان هامون)

با توجه به قرارگیری منشا جریان های ورودی آب به سیستان در کشور افغانستان، کمبود آب یکی از عوامل اصلی محدودکننده توسعه فعالیت های کشاورزی در این منطقه به شمار می رود؛ به طوری که خشکسالی های اخیر به خشک شدن شریان های حیاتی، نابودی بنیان های تولیدی و تشدید مهاجرت های گسترده به سایر نقاط ایران منجر شده است. در این راستا، طرح آبیاری 46 هزار هکتار از اراضی کشاورزی سیستان به منظور انتقال سیلاب های جاری از کشور افغانستان به گودال های طبیعی معروف به مخازن چاه نیمه ها و امکان بهره برداری مناسب از سیلاب های مذکور، برای توسعه کشاورزی و پایداری منطقه تصویب و اجرا شد. در این پژوهش تلاش شده است تا تاثیر طرح 46 هزار هکتاری آبیاری دشت سیستان بر پایداری اجتماعی روستاها مطالعه شود. جامعه آماری پژوهش، ساکنان 40 روستای شهرستان هامون بودند که با استفاده از فرمول کوکران، از بین 19،133 خانوار، با 346 نفر مصاحبه صورت گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از نرم افزارهای سوارا، ماباک، جی.آی.اس. و نیز از آزمون های ویلکاکسون در نرم افزار SPSS برای تحلیل های آماری استفاده شد. براساس آزمون ویلکاکسون، پایداری اجتماعی روستاهای مورد مطالعه، با اجرای طرح انتقال آب به اراضی کشاورزان نسبت به قبل از اجرای طرح افزایش یافته است. نتایج تحلیل فضایی تاثیرگذاری طرح 46 هزار هکتاری بر پایداری اجتماعی روستاها با استفاده از مدل ماباک نشان داد با اجرای طرح انتقال آب، 12 روستا در وضعیت مطلوب، 10 روستا در وضعیت متوسط و 18 روستا در وضعیت نامطلوب یا تاثیرگذاری اندک طرح بر پایداری اجتماعی قرار گرفته اند. بیشترین تاثیرگذاری اجرای طرح 46 هزار هکتاری آبیاری بر پایداری اجتماعی روستاها، مربوط به مولفه های افزایش تمایل ماندگاری روستاییان در منطقه و انتظارات خوش بینانه به آینده سیستان است.