کارکرد پادگفتمان های دینی و آیینی (رفتارهای پشتیبان) در پیشبرد روایت؛ مطالعه موردی قصه های عامیانه کوتاه ایران

پادگفتمان ها پاره گفتارهایی حمایتی با ساختاری متاثر از موتیف هایی همچون فرهنگ، آداب و سنن قومی و تباری، شرایط خاص زمانی و مکانی، و اعتقادات دینی، آیینی و اساطیری است که با ایجاد هاله های معنایی، هسته نظام گفتمانی در روایت را به گونه های مختلف تقویت و حمایت می کند. در این میان، پادگفتمان ها با موتیف های دینی و آیینی از پربسامدترین گونه های پادگفتمان در زبان و فرهنگ عامیانه ایرانی است که با توجه به تاثیر مستقیم زبان و فرهنگ بر ساختار روایتی قصه های عامیانه ایرانی، این نوع پادگفتمان ها در قصه ها نیز نمودهای فراوانی دارد که شناخت گونه ها و بسامد آن ها و نیز چگونگی کارکرد این رفتارهای پشتیبان در قصه های عامیانه، روشن کننده ابعاد تازه ای از ماهیت پادگفتمان ها و نقش آن ها در پیشبرد روایت خواهد بود. در این پژوهش که با روش تحلیلی و کاربردی و با رویکرد نشانه معناشناسی گفتمانی انجام شده، نمود و کارکرد پادگفتمان های دینی و آیینی در 35 قصه کوتاه عامیانه از کتاب گل به صنوبر چه کرد؟ اثر سید ابوالقاسم انجوی شیرازی بررسی شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که یازده گونه از پادگفتمان های دینی و آیینی رایج در زبان و فرهنگ عامیانه در این روایت ها نیز نمود یافته که اصل کنش، به عنوان هسته نظام گفتمانی، در این روایت ها را با کارکردهایی القایی (دو مورد)، ایجابی (شش مورد) و القایی ایجابی (3 مورد) حمایت معنایی کرده اند. همچنین یافته های پژوهش نشان می دهد که پادگفتمان «اعداد مقدس» و پادگفتمان های «توبه» و «نذر کردن» به ترتیب پربسامدترین و کم بسامدترین گونه های پادگفتمان دینی و آیینی در این روایت هاست.