مقایسه اثربخشی درمان شناختی- رفتاری با آموزش هوش هیجانی بر کاهش پرخاشگری نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک

اختلال سلوک با مشکلات زیادی همراه بوده و روش های درمانی متعددی برای درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال ارایه شده است. هدف این پژوهش مقایسه اثر بخشی درمان شناختی- رفتاری با آموزش هوش هیجانی بر کاهش پرخاشگری نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک بود.

پژوهش حاضر از نوع طرح های کاربردی و نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک در کانون اصلاح تربیت تهران در سال 1398 بود که از بین آن ها 90 نفر به صورت هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش درمان شناختی-رفتاری، گروه آزمایش آموزش هوش هیجانی و گروه گواه در هر گروه 30 نفر گمارده شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه پرخاشگری در دو دوره زمانی پیش از اجرای مداخله و پس از اجرای مداخله جمع آوری شد. درمان شناختی-رفتاری طی هشت جلسه 60 دقیقه ای و به طور هفتگی به مدت دو ماه برای گروه آزمایش اول اجرا شد. درمان هوش هیجانی نیز طی هشت جلسه 75 دقیقه ای و به طور هفتگی به مدت دو ماه برای گروه آزمایش دوم اجرا شد. گروه گواه، درمانی دریافت نکرد. در راستای تحلیل استنباطی از روش تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده شد که با نرم افزار SPSS-22 به اجرا در آمد.

میانگین (انحراف معیار) پرخاشگری در گروه شناختی رفتاری از (1/7) 8/93 در پیش آزمون به (6/7) 3/63 در پس آزمون کاهش یافت (001/0>P) و در گروه هوش هیجانی نیز از (8/8) 2/93 در پیش آزمون به (4/7) 69 در پس آزمون کاهش یافت (001/0>P)، اما در گروه گواه میانگین (انحراف معیار) نمرات در پیش آزمون و پس آزمون تفاوتی نداشت. مقایسه دو مداخله درمان شناختی-رفتاری و آموزش هوش هیجانی نشان داد در بعد خشم تفاوتی نداشتند. در مولفه خشم فیزیکی (007/0>P)، خصومت (001/0>P) و پرخاشگری کل (019/0=P) در گروه درمان شناختی رفتاری کاهش معنی دار بیشتری نسبت به گروه هوش هیجانی رخ داده ولی در مولفه خشم کلامی این کاهش در گروه هوش هیجانی مشهودتر بوده است (005/0=P).

مطالعه نشان داد، هر دو مداخله درمان شناختی-رفتاری و آموزش هوش هیجانی موجب کاهش پرخاشگری نوجوانان با مشکل اختلال سلوک شدند. در مقایسه دو مداخله، درمان شناختی رفتاری در کاهش پرخاشگری و مولفه های خشم فیزیکی و خصومت موثرتر از آموزش هوش هیجانی بود، در حالی که در کاهش مولفه خشم کلامی آموزش هوش هیجانی موثر تر بود.