جنسیت چالشی فراروی مطالعات سرمایه اجتماعی در ایران

اهمیت سرمایه اجتماعی و مولفه های اصلی تشکیل دهنده آن همانند مشارکت و اعتماد اجتماعی بر کسی پوشیده نیست و مطالعات متعددی درباره آن انجام شده است. اما نکته قابل تامل، حساسیت و توجه اندک به نابرابری ها به ویژه نابرابری های جنسیتی است. نتایج پژوهش ها نشان می دهد اهمیت سرمایه اجتماعی، دسترسی و بهره مندی از آن برای زنان و مردان متفاوت بوده است؛ به طوری که نابرابری سرمایه اجتماعی، فرصت اندکی برای زنان در ارتقای وضعیت شان و توسعه یافتگی جامعه به وجود آورده است. ازاین رو در این مقاله با مرور نظام مند پژوهش های پیشین و به کارگیری روش فراتحلیل کیفی، مطالعات مربوط به سرمایه اجتماعی و جنسیت بررسی شده است. بر اساس نتایج پژوهش، گونه ای بی طرفی و بی تفاوتی جنسیتی بر پژوهش های سرمایه اجتماعی حاکم است؛ به طوری که نسبت اندکی از مطالعات به سرمایه اجتماعی بر حسب جنسیت پرداخته و زنان در این حوزه مورد بی توجهی قرار گرفته اند. این مساله بسیار حایز اهمیت است؛ زیرا کور جنسیتی دیدن واقعیت ها سبب افزایش نابرابری ها و تشدید تبعیض های جنسیتی میان زنان و مردان می شود و این مهم در ساختار مدیریتی جامعه، سیاست گذاری دولتمردان و دسترسی به منابع سیاسی نیز تاثیر می گذارد. بنابراین زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور مورد غفلت قرار گرفته و از سرمایه اجتماعی کمتری در مقایسه با مردان برخوردار بوده اند و این کاستی در مولفه های اصلی سرمایه اجتماعی به خوبی نمایان است. علاوه بر آن، بی تفاوتی جنسیتی در مطالعات سرمایه اجتماعی با غلبه رویکرد و روش کمی بیانگر آن است که نقش زنان در توسعه به واسطه ایجاد شبکه های اجتماعی قدرتمند، مشارکت، اعتماد، حمایت و سایر مولفه های سرمایه اجتماعی نادیده گرفته شده است.