مدل سازی روند پذیرش واژه ها با استفاده از رویکرد تفکر نظام مند: مطالعه موردی واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

اشاعه یا انتشار را می توان پراکنش یک پدیده در محیطی مشخص تعریف کرد. این مفهوم در علوم مختلف کاربرد دارد، ازجمله، در علم فیزیک برای گسترش ماده، در جامعه شناسی و انسان شناسی برای گسترش تفکر و الگوی فرهنگی، در پزشکی برای گسترش بیماری و در علم اقتصاد برای گسترش فناوری یا محصول نو. در این پژوهش، اشاعه و گسترش معادل های فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در میان کاربران موضوع بحث است. میزان پذیرش یک نوآوری، یکی از مهم ترین عوامل موفقیت یا عدم موفقیت نهاد یا سازمان ارایه دهنده آن است. تلاش برای جانشین ساختن معادل های فارسی به جای لغات و اصطلاحات بیگانه همواره در جامعه ایران محل مناقشه و موضوع چون وچرا و سبب انواع واکنش ها ازسوی مردم، مترجمان، زبان شناسان و متخصصان حوزه های مختلف علوم بوده و کار واژه گزینی در فرهنگستان نمونه ای از این تلاش ها برای حفظ و حراست از زبان فارسی است. اشاعه نوآوری فرایندی پیچیده و پویاست و تحت تاثیر عوامل و متغیرهای متعددی، مانند تبلیغات، زمان ورود محصول جدید و جایگزین، کیفیت آن، قدرت رقابت با محصولات سابق و جاافتاده در جامعه و رضایت کاربران است. اشاعه و پذیرش نوآوری، پدیده ای آنی نیست، بلکه فرایندی است که در طول زمان و در صورت استفاده مستمر از محصول جدید و عادت به آن شکل می گیرد. این پژوهش با ارایه راهکاری در جهت بهبود و تسریع روند پذیرش واژه های مصوب فرهنگستان صورت گرفته است. به این منظور، تحقیقات پیشین درزمینه رواج و کاربرد این واژه ها در جامعه و نیز الگوهای انتشار نوآوری بررسی شده و متغیرهای موثر بر پذیرش واژه های جدید و جایگزین، تعیین و به سازه های الگوی اولیه اشاعه و پذیرش نوآوری اضافه شده است. سپس نحوه تاثیرگذاری متغیرها بر رفتار کاربران زبان مشخص گردیده و با استفاده از رویکرد تفکر نظام مند (سیستمی) و پویایی شناسی سامانه، به کمک نرم افزار پاورسیم الگویی برای اشاعه و پذیرش واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی طراحی و ارایه شده است. با شبیه سازی این الگو به کمک این نرم افزار، اعتبار آن ارزیابی و فرانامه (سناریو)هایی جهت بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد شده است. با استفاده از الگوهای شبیه سازی می توان تاثیر سیاست ها را قبل از اجرای آنها در جامعه، در محیط مجازی و نرم افزاری بررسی کرد و آزمود. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد تبلیغات، آگاهی، رضایت و فراوانی پذیرندگان ازجمله عوامل تاثیرگذار بر پذیرش است. برای افزایش میزان پذیرش واژه های پیشنهادی فرهنگستان ازسوی جامعه و استفاده از معادل های فارسی به جای لغت ها و اصطلاحات بیگانه، اولین قدم، اطلاع رسانی و آگاه کردن مردم است.