نوع و کارکرد راوی در روایت های داستان «رستم و سهراب»

داستان های حماسی و پهلوانی به شیوه های گوناگون بازسازی شده اند. طومارهای نقالی و روایت های عامیانه و مردمی، محملی برای بازآفرینی این داستان ها هستند. مصنف شاهنامه، نویسندگان و نقالان طومارها و روایتگرانی که داستانی را سینه به سینه نقل می کنند، هر یک متناسب با اهداف و نگره خود برای بازگوکردن داستان، راوی و زاویه دید خاصی را برمی گزینند. در این پژوهش، شکل و کارکرد راوی و زاویه دید را در روایت های داستان رستم و سهراب بررسی کرده ایم. پرسش تحقیق آن است که راویان روایت های این داستان، هریک چگونه و با چه دیدگاهی بخش هایی از داستان را برجسته می کنند یا به نسبت اصل داستان، آن را به صورتی متفاوت یا با نگرشی دیگرگون نقل می کنند؟ نتیجه تحقیق نشان می دهد نگاه راویان روایت های مختلف داستان رستم و سهراب، مبتنی بر تقدیرباوری است. راوی شاهنامه با ذکر جزییات یک واقعه همراه با مکث و تامل یا کلی نگری و حذف، گفتمان خاص و موردنظر خود را رقم می زند. راوی طومار، راوی مداخله گر است؛ مدام در پی افشا، قضاوت و تفسیر است و برای پذیرش و مقبولیت هرچه بیشتر قهرمان، او را باورمند به دین و مذهب معرفی می کند. در طومارها، به سبب مکان اجرا و مخاطبان نقالی، کنش «شخصیت» بر مبنای پسند جامعه و فرهنگ متداول زمانه ساخته شده است. نگاه راوی به زن در شاهنامه با روایت طومارها متفاوت است. راویان در مورد نبرد گردآفرید و سهراب، در تمام روایت ها یک نگاه دارند و آن مبتنی بر غلبه نیرنگ گردآفرید بر جنبه جنگاوری اوست.