تحلیل عشق در نظام مفهوم استعاری از منظر مولوی و بیدل دهلوی

رویکرد استعاری به عنوان ابزار تحلیلی متن، رویکردی جدید و زبان شناسانه است که لیکاف و جانسون آن را با اصطلاح استعاره مفهومی مطرح کردند. نظریه ی آنان این است که استعاره ابزاری برای اندیشیدن و تفکر است که در زندگی انسان جریان دارد و افراد به کمک آن مفاهیم انتزاعی و حسی را محسوس و ملموس می کنند. عشق از مهم ترین مفاهیم انتزاعی زندگی و جهان بینی بشر است که در متون ادبی و عرفانی با تعابیر گوناگون استعاری به کار رفته است. جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا و عبدالقادر بیدل دهلوی ازجمله عارف شاعرانی هستند که اشعارشان حول محور عشق می گردد و از استعاره های مفهومی عمیق و زیبایی در قلمرو عشق بهره بردند. این رساله به بررسی استعاره ی مفهومی عشق و تحلیل آن در مثنوی معنوی مولوی و غزلیات بیدل دهلوی می پردازد. مبنای نظری این رساله، نظریه لیکاف و جانسون درباره ی استعاره است. همه ی استعاره های مفهومی که حول نگاشت عشق در دو اثر موردنظر به کار رفته بود به روش توصیفی تحلیلی بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که هردو شاعر در مفهوم سازی عشق از حوزه های ملموس مکان ها (دریا و محیط)، مفاهیم عینی (آتش، صیاد، شعله، شمع و...) و برخی مفاهیم دیگر بهره برده اند. هردو عشق را بر زهد ترجیح می دهند. هردو عشق را ازلی ابدی می دانند و عشق را منشا پیدایش عالم و انسان می خوانند. عقل را در شناخت عشق ناکام می شناسند و هرکسی را محرم عشق نمی دانند و می گویند هرکس که در عشق فانی شود به بقای ابدی رسیده است.