واکاوی شگردهای فرمی پست مدرن در مجموعه عذابات المتنبی فی صحبه کمال ابودیب والعکس بالعکس

نمود پست مدرنیسم در متون تنها به محتوا و موضوع محدود نمی شود؛ بلکه بخشی از تمهیدات پست مدرنیستی آثار ادبی، مربوط به عناصر فیزیکی متن، یعنی صفحه کاغذ، خطوط، حروف، واژگان و حاشیه متن است. این تمهیدات در راستای اصل پست مدرنیستی عدم قطعیت و ایجاد تردید و شبهه افکنی در هستی شناسی مخاطب صورت می گیرد. این امر به درهم ریختن ژانرها، فروپاشی نظم هندسی متن و ایجاد هرج ومرج و آشفتگی در سنت های نویسندگی و شاعری، به ویژه نحوه چینش واژگان و سطرها و همچنین کاستن از مرکزیت متن اصلی و تمرکز بر حاشیه متن منجر می شود. کمال ابودیب نویسنده معاصر سوری با رویکردی پست مدرنیستی، اثر عذابات المتنبی فی صحبه کمال ابودیب والعکس بالعکس را به رشته تحریر درآورد. او در این اثر تلاش می کند روایت ها، جریانات و حوادث مختلف زندگی متنبی را که در متون پیشین آمده است، با ذهنیتی پست مدرنیستی بازنویسی کند. جستار حاضر تلاش می کند با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به واکاوی و تحلیل این سازوکارها و نقش آنها در معناآفرینی در اثر یادشده بپردازد. این اثر به اقرار خود نویسنده نه در زمره داستان قرار می گیرد و نه شعر؛ زیرا تلفیقی است از تمامی ژانرهای ادبی و هنرهای شکل محور. نتایج پژوهش نشان می دهد ابودیب تلاش دارد در این اثر، تنش های جهان درونی خود و فلسفه زندگی شخصی و اجتماعی را در کشورهای عربی، با تاکید بر شگردهای فرمی پست مدرنیستی به تصویر کشد. وی با تاکید بر شگردهای فرم محور قصد دارد ذهن مخاطب را به زوایای پنهان شکل گیری داستان خود با متنبی معطوف نماید تا اقتدار کلان روایت ها را در سطح دیداری به چالش بکشد. او برای رساندن این پیام به مخاطب، از سازوکارهای شکل محور همچون سپیدنویسی، نقاشی، اشکال هندسی، عمودنویسی، تجزیه نویسی و تغییر فونت بهره می برد که هرکدام نقشی برجسته در ایجاد تردید در ذهن مخاطب درباره امور واقعی و الگوهای ثابت شده فکری و معرفتی وی دارند.