تجلی گروه اجتماعی عیاران، ویژگی ها، سنت ها و آموزه های آنان در شعر حافظ شیرازی

عیاران، از زمره گروه های اجتماعی تاثیرگذار در تاریخ ایران به شمار می روند. هجوم مغول و پیامدهای سیاسی و اجتماعی حاصل از آن، در سده های هفتم و هشتم هجری، زمینه  فعالیت و کنش گری عیاران را فراهم نمود و دامنه پاره ی از ویژگی ها، آموزه ها و سنت های اجتماعی و تاریخی آنان را به متون ادبی و عرفانی این دوره، از جمله دیوان حافظ، کشانید. نوع نگاه حافظ به این گروه اجتماعی و چگونگی تجلی ویژگی ها و سنت های اجتماعی آنان در شعر وی موضوع قابل درنگی است که به آن پرداخته نشده است. این جستار با روشی توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سوالات است که حافظ چه ویژگی ها و آموزه هایی از عیاران را در شعر خود وارد نموده؟ و نوع نگاه وی به این گروه اجتماعی و میزان همپوشی آن با واقعیت های اجتماعی و تاریخی چگونه است؟ یافته ها بیانگر آن است که حافظ با شناخت از شهرت و اثرگذاری عیاران در فعل و انفعالات سیاسی و اجتماعی گذشته و زمانه خود، به بازتولید پاره ای از ویژگی ها، سنت ها و آموزه های مثبت عیاران، از قبیل: شجاعت و بی باکی، خوشباشی، زیرکی و چالاکی و برخی ویژگی های نکوهیده و منفی آنان، نظیر: سنگدلی، شهرآشوبی، شب روی و راهزنی در دیوانش مبادرت ورزیده است. وی ازمنظری واقع بینانه و به اشکالی مستقیم و غیرمستقیم، این گروه اجتماعی، ویژگی ها و آموزه های اجتماعی و فردی آنان را در خدمت غنابخشی به معماری و محتوای برخی از اشعارش قرارداده و با خلق مضامین عاشقانه، عارفانه، تعلیمی، نیز تصاویر، فضاهای حسی و ذهنی سحرانگیز و تازه از آن، به توفیقی کم نظیر دست یافته است.