تحلیل فضایی مولفه های تاب آوری کالبدی شهر ایلام در برابر زلزله با رویکرد آینده پژوهی

امروزه بحث تاب‌آوری جزء مهم‌ترین مباحث مطالعاتی دنیا به شمار می‌رود. پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی مولفه‌‌های تاب‌آوری کالبدی شهر ایلام در برابر زلزله با رویکرد آینده‌پژوهی انجام شد.

پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش به صورت توصیفی-تحلیلی است که در سال‌های 1400-1399 و در شهر ایلام انجام شد. تعداد 44 متخصص در حوزه تاب‌آوری و آینده‌پژوهی با روش نمونه‌گیری در دسترس و به صورت هدفمند انتخاب شدند و در مطالعه شرکت کردند. برای تحلیل فضایی مولفه‌‌های تاب‌آوری کالبدی، پنج شاخص اسکلت ابنیه، جنس مصالح، تعداد طبقات، دانه‌بندی و قدمت ابنیه با استفاده از نرم‌افزار‌های Geoda 1.20.0.8 و ArcGIS 10.4.1 تحلیل و در ادامه با بهره‌گیری از تکنیک دلفی و کاربست تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم‌افزار MICMAC 6.1.2، تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با رویکرد آینده‌پژوهی صورت گرفت.

بررسی‌ها در بخش تحلیل فضایی مولفه‌‌های تاب‌آوری کالبدی شهر ایلام نشان داد که 3975646متر مربع یعنی 28/68% از کل مساحت در بازه تاب‌آوری نسبتا غیرتاب‌آور تا کاملا غیرتاب‌آور قرار داشتند و 321789متر مربع یعنی 53/5% از کل مساحت در بازه تاب‌آوری متوسط قرار داشت. عوامل کلیدی تبیین‌کننده مولفه‌‌های افزایش تاب‌آوری کالبدی شهر ایلام در آینده با توجه به وضع موجود و میزان تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم متغیرها بر یکدیگر و بر روند آینده تاب‌آوری کالبدی شهر ایلام در برابر زلزله شامل پیشران‌های زمین بستر، فضا باز و نفوذ پذیری، تراکم جمعیت، مقاومت و استحکام سازه، تراکم مسکونی، دسترسی و کاربری اراضی بودند.

نتایج تحلیل فضایی نشان می‌دهد که تاب‌آوری شهر ایلام در وضعیت نسبتا نامناسبی قرار دارد، در واقع 68% بافت مسکونی شهر ایلام در بازه نسبتا غیرتاب‌آور تا کاملا غیرتاب‌آور قرار دارد همچنین ساختار فضایی محرک‌‌های مستقیم نقشه راه تاب‌آوری کالبدی با نرخ 100% گویای این بود که از بین 8 متغیر اولیه تاثیرگذار، 3 عامل در تاب‌آوری کالبدی ایلام در مقابله با زلزله اثر کلیدی دارند. این متغیرها عبارت‌اند از: زمین بستر، فضای باز و نفوذپذیری. همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که روابط عوامل کلیدی، از تاثیرگذاری و تاثیرپذیری زیادی برخوردارند.