«بس طرفه حریفی ست»؛ شرح بیتی بحث انگیز از حافظ

بیت «حافظ که سر زلف بتان دست کشش بود/ بس طرفه حریفی ست کش اکنون به سر افتاد»، در لابه لای شروح متعدد، بسیار بحث انگیز بوده است. حافظ پژوهان در شرح یا تفسیر این بیت کوشیده، و نظریات خویش را گفته، یا به نقد نظر دیگران پرداخته اند. درواقع، با وجود رواج سه گونه نگاه تشریحی، تفسیری و تاویلی به غزل حافظ، ابهام برخی از این گونه ابیات، به سبب پیچیدگی یا دیریابی نحوی و بلاغی، همچنان باقی است؛ برخی از شروح دیوان حافظ به سادگی از تفسیر دقیق و روشمند ابیات دشوار یا مبهم چشم پوشیده اند یا، به علت بی توجهی به ویژگی های نحوی و بلاغی، از عهده تبیین و تحلیل مناسب آن برنیامده اند. کمتر شارحی در این بیت به ساختار نحوی کلام حافظ توجه کرده است؛ در این مقاله کوشش شده است که، با در نظر گرفتن ساخت و بافت جمله و جنبه های دستوری و نکته های بلاغی، خصوصا استعاره تهکمیه، مشکل این بیت حل شود.