تاثیر مسائل بین المللی بر نوسانات تولید و تجارت قالی ایران، از جنگ جهانی یکم (1914) تا بحران اقتصادی 1930

قالی بافی به عنوان یکی از صنایع دستی کهن، گرچه پیشینه ای سه هزار ساله در تاریخ ایران دارد، اما این تنها در دهه های پایانی سده نوزدهم بود که به یک کالای مهم بازرگانی تبدیل شد و شهرتی جهانی به دست آورد. علت آن، قرار گرفتن ایران در مدار نظام اقتصاد جهانی و راه یافتن قالی به بازراهای مهم اروپایی بود. بنابراین، از این زمان به بعد به همان میزان که بر اهمیت این کالا در اقتصاد ایران افزوده می شد، تولید و تجارت آن نیز بیشتر تحت تاثیر نوسانات اقتصادی بازراهای بین المللی قرار می گرفت. این جستار به دنبال این پرسش است که تحولات مهم اقتصاد جهانی در فاصله جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 چه تاثیراتی بر تولید و تجارت صنعت قالی ایران داشت؟ این مقاله با روش کتابخانه ای و با تحلیل اسناد و داده های بازرگانی این دوره می کوشد تا تصویر روشنی از جایگاه قالی ایران در بازارهای جهانی به دست داده و تاثیر مسایل بین المللی و رقابت های میان کشورهای تولید کنننده در نوسان تولید و تجارت آن از جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 ارایه نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که جنگ جهانی یکم به شدت برکاهش تقاضای جهانی، و درنتیجه کاهش تولید قالی و بیکاری در ایران اثر گذاشت. با رشد اقتصاد جهانی در سال های 1302 تا 1308 تولید و صادرات قالی ایران رشد چشمگیری یافت، اما با افزایش میزان تولید کشورهای رقیب مانند چین و ترکیه، جایگاه قالی ایران در بازار جهانی تنگ تر شد. در مقابل، دولت ایران در دوره رضا شاه با آگاهی از اهمیت قالی به عنوان یک منبع مهم ارز آور برای کشور، به شیوه های مختلف می کوشید تا صادرات آن را توسعه داده و بر پیامدهای منفی نظام بین الملل و کاهش صادرات آن مقابله کند.