تجربه زیسته دانشجویان از یادگیری سیار در بحران کووید 19؛ بررسی پدیدارشناسی چالش ها

یکی از فناوری های پیشگام که در بحران کووید 19 نقش مهمی ایفا نموده است، یادگیری سیار است. یادگیری سیار به عنوان ابزاری قدرتمند در آموزش و یادگیری پدیدار شده است و به عنوان یکی از راه حل های عملی جلوگیری از تعطیلی دانشگاه ها قلمداد می شود. علی رغم اهمیت یادگیری سیار به عنوان ابزاری که استراتژی های یادگیری را تغییر داده تا فراگیر بتواند با رویکرد انعطاف پذیری، یادگیری خود را مدیریت کند و افق های جدیدی را در حوزه نظام آموزشی گسترده است؛ چالش هایی را نیز همراه خواهد داشت؛ بنابراین، شناسایی این چالش ها می تواند، به ارایه راهکارهای حل آن و بهره مندی بیشتر از فناوری در فرایند یاددهی - یادگیری کمک کند. بر این اساس، پژوهش حاضر به شناسایی چالش های یادگیری سیار از دیدگاه دانشجویان پرداخته است.

پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی است. جامعه هدف، دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه الزهرا (س) بودند که تجربه استفاده از تلفن همراه برای آموزش الکترونیکی را داشتند. براین اساس، با استفاده از نمونه گیری هدفمند، با تعداد 32 دانشجو تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه انجام گرفت. برای تجزیه وتحلیل مصاحبه ها از روش تحلیل محتوای کلایزی استفاده شد. برای اعتباربخشی داده ها، از روش بازبینی توسط همکاران و بررسی پایایی از روش توافق درون موضوعی دو کدگذار استفاده شد و میزان توافق بین دو کدگذاری برابر با 86 به دست آمد.

یافته ها نشان داد، از مجموع 315 کد استخراج شده، 68 کد به چالش های جسمی، 35 کد به چالش های روان شناختی، 31 کد به چالش های کیفیت یادگیری، 63 کد به چالش های سخت افزاری،52 کد به چالش های زیرساختی، 39 کد به چالش های مهارتی،27 کد به چالش های حمایتی اختصاص داشت. چالش های جسمی شامل سردرد و سرگیجه، خستگی مفرط چشم، تشدید بیماری های عصبی و اختلال خواب؛ چالش های روان شناختی شامل استرس و اضطراب، افسردگی و ناامیدی و عدم تمرکز و حواس پرتی؛ چالش های سخت افزاری شامل مشکلات صفحه کلید، مشکلات باطری و شارژ آن، مشکلات میکروفن و صدا، مشکلات دانلود فایل ها، مشکلات آی سی، مشکلات حجم کم حافظه موبایل؛ چالش های زیرساختی شامل اینترنت ضعیف و امکانات و تجهیزات؛ چالش های مهارتی شامل مهارت های فردی؛ چالش های کیفیت یادگیری شامل کیفیت امور آموزشی و پژوهشی و چالش های حمایتی شامل حمایت سازمانی، حمایت خانواده و حمایت اساتید بوده است.

بحران کرونا بار دیگر بی عدالتی آموزشی و توزیعی را نمایان کرد و بسیاری از دانشجویان مناطق محروم برای حضور در کلاس های مجازی و انجام امور آموزشی و پژوهشی با چالش های جدی روبرو شده اند. ازآنجاکه، استفاده از موبایل برای اکثر دانشجویان تنها گزینه برای شرکت در کلاس های مجازی محسوب می شود؛ بنابراین، برای رفع یا کاهش چالش های جسمانی؛ برنامه ریزی کلاس ها با فواصل معین، استفاده از اسلایدهایی با رنگ های شاد و روشن، ترکیبی از متن، فیلم و استفاده از روش های ترکیبی آنلاین و آفلاین، برای کاهش چالش های جسمانی پیشنهاد می شود. جهت رفع چالش های زیرساختی استفاده رایگان از اینترنت پرسرعت، خرید یا اجاره  سرورهای قدرتمند برای ارایه خدمات آموزش مجازی توصیه می شود. حمایت های مالی دانشگاه و خریداری امکانات مناسب ازجمله رایانه و تلفن همراه می تواند در رفع بسیاری از چالش های سخت افزاری موثر واقع شود. برای رفع چالش های مهارتی؛ مهارت آموزی کار با نرم افزارهای آموزشی و پیام رسان دانشگاهی و برگزاری کارگاه های مختلف مقدماتی و پیشرفته برای دانشجویان ضروری است. همچنین در راستای چالش های حمایتی، پیشنهاد می شود دانشگاه با جذب منابع مالی از سازمان های مختلف و جذب حمایت های خیرین و اختصاص بودجه مناسب، ابتدا به شناسایی دانشجویان کم برخوردار و نا برخوردار خود پرداخته و سپس با اختصاص وام هایی با بهره کم به دانشجویان مذکور برای تهیه رایانه و تلفن همراه و وام های بلاعوض جهت دانشجویان کم برخوردار، در رفع چالش های حمایتی بیش ازپیش همت گمارد. همچنین، اساتید با شناسایی دانشجویان مذکور در کلاس های خود، با انعطاف بیشتر و کمک های آموزشی، شرایط دانشجویان را درک کنند. درک خانواده ها از شرایط تحصیلی و مهیا نمودن محیط آرام و امکانات در حد توان، می تواند چالش های روانشناختی را به حداقل رساند. علی رغم اینکه توجه و رفع چالش های زیرساختی و سخت افزاری به عنوان پیش نیاز کیفیت یادگیری از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اما برای رفع چالش های کیفیت یادگیری؛ راهکارهایی ازجمله، اختصاص فعالیت های مفید برای افزایش یادگیری دانشجویان، انجام کار گروهی با تقسیم کار عادلانه جهت جلوگیری از فشار کار روی دانشجویان، بازخوردهای مناسب و به موقع اساتید، تنوع ارایه تکالیف به صورت کتبی و شفاهی، توصیه می شود. درنهایت با رفع چالش های مذکور، چالش های روان شناختی ناشی از استرس و ناامیدی در دانشجویان نیز رفع خواهد شد.