مطالعه موردی نرخ جرم تحت تاثیر پروتکل های بهداشتی کووید-19

شیوع کووید-‌19 از سال‌2020 جهان را‌ به‌شدت متاثر کرده و شواهد اولیه نشان می دهد که یکی از ‌این تاثیرات کاهش یا افزایش نرخ جرم است.به‌نظر می‌رسد دلیل اصلی این تغییر، دستور ماندن در خانه توسط‌دولت‌ها ‌بود که زندگی و ‌فعالیت‌های روزمره ‌را‌ تحت تاثیر خود قرار داد. از‌ آنجا‌که صدور و ‌انجام ‌این دستورات در زمان‌ها و ‌به ‌روش‌های مختلف بر شیوه و‌سبک زندگی مردم‌تاثیرگذاشته ،یک آزمایشگاه طبیعی به‌وجود آمد تا امکان آزمون برخی نظریه‌های جرم‌شناختی مرتبط برای تبیین تغییر نرخ ‌جرایم ارتکابی‌ فراهم‌شود.

در نوشتار حاضر تاثیر اجرای پروتکل بهداشتی، به ویژه فاصله گذاری اجتماعی بر نرخ‌ ‌ جرایم کودک‌آزاری، سرقت تعزیری، کیف‌زنی ‌و ‌جیب‌بری، منازعه و‌کلاهبرداری شبکه ای (رایانه ای)در استان‌های تهران، مازندران، خراسان رضوی، فارس،آذربایجان شرقی،کردستان، ‌سیستان و ‌بلوچستان با بررسی تعدادی از نظریات جرم شناختی مورد مطالعه قرار گرفته است. داده های جرایم فوق مربوط‌به ‌دو ‌دوره قبل و ‌بعد از ‌شیوع کووید19 است که از طریق مرکز‌ آمار و ‌فناوری اطلاعات قوه قضاییه به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش سری‌های زمانی منقطع استفاده شده‌است.

بر اساس یافته های پژوهش درصد کاهش یا‌ افزایش جرایم ‌موردمطالعه طی دو‌ دوره قبل و ‌بعد از ‌شیوع بیماری کووید‌ 19نشان می‌دهد که میانگین درخصوص ‌سه جرم‌ کودک‌آزاری (75/8-)، منازعه (29/8-)، کیف‌زنی و‌ جیب‌بری (01/26-)،‌ روندکاهشی را ‌نشان می‌دهد. یعنی جرایم‌مذکور در دوران پس‌از‌ شیوع بیماری براساس‌میانگین بدست آمده در کل استان‌های بررسی شده،‌کاهش‌یافته‌است. با ‌این وجود،هنگام‌بررسی استان‌ها‌ به‌تفکیک معلوم‌می‌گردد برخی استان‌ها‌ همانندکردستان (درخصوص‌جرایم‌کودک‌آزاری و‌کیف‌زنی‌و‌جیب‌بری)،مازندران (در مورد جرایم‌منازعه و ‌کیف‌زنی ‌و‌ جیب‌بری) و‌در نهایت استان‌های آذربایجان شرقی و‌فارس (درخصوص‌جرم‌منازعه) در دوران پس‌از‌شیوع روند افزایشی داشته‌اند. درمقابل، میانگین حاصله برای کل استان‌های موردبررسی،درخصوص‌دو‌جرم ‌ سرقت تعزیری (34/3) و‌ کلاهبرداری شبکه‌ای (03/16)، در دوران پس‌از‌شیوع کووید‌19افزایش یافته است.البته درخصوص ‌همین دو‌جرم،وقتی به‌تفکیک استان‌ها ‌دقت شود،مشاهده می‌گردد که میزان این دو‌جرم‌ در استان‌های خراسان رضوی،سیستان و‌ بلوچستان و ‌مازندران در دوران پس‌از‌شیوع ‌کاهش‌یافته‌است.

در نهایت، این نتیجه حاصل می گردد که شیوع کووید19 و فاصله گذاری اجتماعی الگوی فعالیت های روزمره را تغییر داده و ساختارهای فرصتی ایجاد شده در اثر این تغییرات باعث تغییر در نرخ جرایم کودک‌آزاری،کیف‌زنی و ‌جیب‌بری و ‌منازعه،برخلاف جرایم‌کلاهبرداری‌شبکه‌ای و ‌سرقت تعزیری، طی ‌دو ‌دوره قبل و ‌بعد از ‌شیوع ‌کووید‌19شده است.