ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع داری (مطالعه موردی: حوضه آب خیز سد تاجیار استان آذربایجان شرقی)

در عصر حاضر که انواع تغییرات در محیط طبیعی ایجاد شده است، باید جهت دست یابی به توسعه پایدار، برنامه ریزی و مدیریت سرزمین بر اساس توان بالفعل و بالقوه آن صورت پذیرد. هدف از این مطالعه ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربری های کشاورزی و مرتع داری و بررسی میزان انطباق کاربری های فعلی کشاورزی و مرتع داری با توان اکولوژیک منطقه برای کاربری های مذکور می باشد.

در این پژوهش، ابتدا با بررسی منابع مختلف و کسب استانداردها، معیارها و زیرمعیارها انتخاب شدند. معیارهای اصلی مورداستفاده در این مطالعه، عبارتند از: نقشه های خاک شناسی، سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، پوشش گیاهی، میزان آب و کاربری اراضی. سپس، با استفاده از طراحی و توزیع پرسش نامه هایی، لایه ها مورد ارزیابی قرار گرفتند و توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی و ماتریس مقایسات دوتایی، وزن دهی شدند. درنهایت، کلیه ی لایه ها با استفاده از روش ترکیب خطی وزن دار تلفیق شدند و نقشه ی نهایی توان اکولوژیک منطقه به دست آمد.

در نقشه نهایی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع داری که در سال 1394 تهیه گردید، طبقات 1 و 2 و 7  کاربری های مذکور وجود ندارد به دلیل این که در منطقه مورد مطالعه محدودیت های توپوگرافی بیش از بقیه معیارها، امکان انجام کشاورزی درجه 1 و 2 را سلب می کند و از نظر معیارهای مرتعداری، تا طبقه 3 مرتع داری را می توان در محدوده مورد مطالعه مشاهده نمود. کشاورزی درجه 3 با 9/31 درصد، بیش ترین و مرتعداری درجه 3 با 5/11 درصد، کم ترین مقدار را  از نظر درجه تناسب سرزمین دارا می باشند.

یافته ها حاکی از آن است که تلفیق فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، دارای قابلیت بالایی جهت ارزیابی توان اکولوژیک اراضی برای کاربری های کشاورزی - مرتع داری می باشد. و با توجه به این که حوضه آبخیز سد تاجیار دارای پتانسیل لازم برای توسعه فعالیت های کشاورزی و مرتع داری می باشد، در صورت بهره برداری متناسب با توان اکولوژیک، مردم بومی منطقه از اثرات رونق اقتصادی این فعالیت ها منتفع خواهند گردید.