گاه نگاری عصر مفرغ جبهه شمالی البرز مرکزی با تکیه بر کاوش محوطه قلعه بن بزرودپی شهرستان بابل

در طی هزاره سوم پیش ازمیلاد درحالی که مرکز فلات ایران دچار گسست های فرهنگی و بحران های اجتماعی و زیست محیطی گردید و استقرارهای آن رو به افول نهاد، بخش هایی از نوار شمالی (به عبارتی استان مازندران) و شمال شرق ایران یکی از دوره های درخشان حیات خود را تجربه می کردند و دارای حیات دیگر گردیدند. استان مازندران، در بخش میانی جبهه شمالی البرز مرکزی قرار دارد و ازمنظر بافت استقرار هزاره سوم پیش ازمیلاد یکی از ناشناخته ترین نقاط ایران محسوب می شود. نقطه کلیدی و آغازین این مهم، نداشتن اطلاعاتی متقن از تسلسل گاه نگاری نسبی و مطلق منطقه است، هم چنین کمبود پژوهش های مستقل و هدفمند در بخش های شمالی البرز مرکزی و کرانه های جنوبی دریای مازندران خاصه استان مازندران، باعث گردیده که درک کافی و مناسبی از تحولات دوران مفرغ نسبت به سایر مناطق فلات ایران و به دنبال آن، فرصت مطلوبی برای انجام تحقیقات تطبیقی و مطالعه برهم کنش های فرهنگی با مناطق پیرامونی نداشته باشیم؛ لذا، نویسندگان در این پژوهش با توجه به ضرورت بازنگری فعالیت های باستان شناختی عصر مفرغ جبهه شمالی البرز مرکزی درصدد ارایه جدول گاه نگاری مطلق برای منطقه می باشند. نوشتار حاضر تلاش می کند با ارایه جدول گاه نگاری به روش مطلق ازطریق نتایج آزمایشگاهی منطبق بر لایه نگاری دقیق حاصل از کاوش محوطه قلعه بن، به مطالعه و تنظیم چارچوب گاه نگاری در عصر مفرغ جبهه شمالی البرز مرکزی بپردازد. هم چنین ازطریق گونه شناسی سفالی منطبق بر گاه نگاری مطلق ارایه شده از این محوطه، به مطالعه و تنظیم چارچوب گونه شناسی سفالی دوره مفرغ جبهه شمالی البرز مرکزی بپردازند. پژوهش حاضر برپایه چارچوب نظری تاریخی-فرهنگی نهاده شده و بر ترسیم تطور زمانی فرهنگ های عصر مفرغ حوزه پژوهش تاکید داشته است؛ لذا از دیدگاه هدف یک پژوهش بنیادی است که در ابتدا برمبنای گمانه زنی و کاوش محوطه قلعه بن و سپس تجزیه وتحلیل یافته های حاصل از کاوش و مطالعات کتابخانه ای استوار بوده است و با رویکرد توصیفی-تحلیلی درصدد تبیین یافته های فرهنگی است. نتایج پژوهش حاضر که براساس مطالعات آزمایشگاهی صورت گرفته برروی 38 نمونه به روش کربن 14، نشان می دهد قلعه بن، محوطه استقراری مربوط به فازهای پایانی عصر مس وسنگ در اواخر هزاره چهارم پیش ازمیلاد و سراسر دوره مفرغ (3300 تا 1450 پ.م.) بوده است و در پایان عصر مفرغ و اوایل عصر آهن احتمالا به دلیل تحولات محیطی متروک شده و قابلیت خود را به عنوان محوطه استقراری از دست می دهد.