بررسی فرضیه تشابه ورجمکرد اسطوره ای با ساختارهای خشتی مکشوف در محوطه هگمتانه

تپه هگمتانه تا اواسط دوره پهلوی، «قلعه شاه داراب» و محله پیرامون آن نیز «محله سرقلعه» نامیده می شده است، اما در دوره پهلوی به نام «تپه هگمتانه» نام گذاری شد. براساس کاوش های باستان شناسی علمی که از سال 1362 ه‍.ش. در این محوطه آغازشده است، ساختارهایی مربوط به دوره اشکانی شناسایی شد، اما فرضیه وجود هگمتانه تاریخی در زیر آن و ساختمان هایی از دوره هخامنشی در حوالی آن نیز هم چنان مطرح است. مساله اصلی این پژوهش بررسی و تحقیق درباره وجود رابطه احتمالی بین ساختارهای خشتی در تپه هگمتانه با شهر اسطوره ای «ورجمکرد» است و پرسش اصلی این پژوهش این است که: چه تشابهاتی بین توصیفات وندیداد از ورجمکرد و شهر باستانی کاوش شده در تپه هگمتانه وجود دارد؟ این تحقیق ازنظر رویکرد پژوهش، یک تحقیق قیاسی و ازنظر راهبرد پژوهش، یک تحقیق تاریخی محسوب می شود و منابع مورداستفاده شامل منابع مکتوب تاریخی و گزارش های باستان شناسی است. کلیه اطلاعات گردآوری شده به روش کدگذاری طبقه بندی و درنهایت به تحلیل داده ها پرداخته شده است. جمع بندی حاصل از انجام مطالعات این است که: از 13 شاخصه (کد) شناسایی شده در وندیداد، هفت شاخصه: داشتن نقشه، دین مزداپرستی در خانه ها، نظم تکرارشونده، داشتن ایوان، خود روشن از درون، وجود آبراهه ها و ساختار خشتی، تشابه بسیار زیادی با یافته های باستان شناسی دارند. درباره دو شاخصه: نام شهر و علت ساخت شهر، مشابهت هایی در منابع تاریخی وجود دارد، اما یافته باستان شناسی وجود ندارد. درباره چهار شاخصه: چهاربر بودن، ابعاد شهر، تعداد گذرگاه ها و دوطبقه بودن، نمی توان درحال حاضر موضوع تشابه را به طور کامل پذیرفت؛ اما امکان تشابه کاملا محتمل است. درنهایت، نتیجه گیری حاصل از این پژوهش این است که، با توجه به شباهت بسیار زیاد بین این محوطه کاوش شده و توصیفات وندیداد از ورجمکرد، فرضیه تشابه ورجمکرد اسطوره ای با آثار شهر یافت شده در تپه هگمتانه کاملا محتمل است.