بازنمائی محتوای کیفیت های محیطی میادین قاجاری شهر تهران

تغییرات نامطلوب معنایی، موثر از مولفه های مکان های همگانی، از مشکلات شهرهای ایرانی در حدود یک قرن گذشته است. مکان هایی چون میادین شهری که مفاهیم ریخت شناسی و کارکردی آن با معناهای خاصی چون اجتماع پذیری، پیاده مداری و دعوت کنندگی مترادف بود، به اجتماع گریزی، سواره مداری و تضاد با دعوت کنندگی سوق پیدا کرد. بررسی ادبیات جهانی نشان می دهد که علی رغم بهم ریختگی هنجارهای کیفیت های محیطی قلمروهای همگانی، در جریان مدرنیته غالب مکان های همگانی سطح جهانی در عصر فرامدرنیته از پاسخ دهندگی سازگار با هنجارهای معاصر برخوردار شدند. اما این تبدیل و تبدل سازنده در ایران اتفاق نیافتاده است. پرسش این است که، کیفیت های محیطی قلمروهای همگانی شهر ایرانی چه بوده اند که اکنون بسیاری از طراحان نسبت به نبود آن واکنش نشان می دهند؟ به طور خاص کیفیت زندگی میادین تهران قاجاری، چگونه بوده اند؟ پرسش اول دست مایه نظری و هدف کلان پژوهش است. پرسش دوم، از طریق میدان پژوهی هدف پژوهش را عملیاتی می کند. با انتخاب میدان به مثابه یکی از مهم ترین قلمروهای همگانی و موردپژوهی، میادین قاجاری به مثابه راهبرد پژوهش، محتوای کیفیت محیطی فضاهای همگانی عصر قاجاری را در شهر تهران بازنمون می کنند. در این راستا روش آمیخته در مدار شیوه مطالعات اسنادی برای رسیدن به هدف پژوهش برگرفته شد. شیوه غالب پژوهش کیفی تلقی می شود؛ هر چند بعضا به شیوه های کمی نیز استناد شد. پژوهشگران بر پایه نقشه تهران که به وسیله عبدالغفار و موسیو کرشیش ترسیم شده است میادین مهم عصر قاجاریه را، با توجه به معانی مترتب بر آن ها، بازنمایی می نماید. لازم به ذکر است که در این گفتار کیفیت های محیطی در ادبیات طراحی شهری معادل مفاهیم معنایی هستند که به به واسطه ابعاد (مولفه/ نمایانگر) شناخته می شوند. شرح، تعبیر و تفسیر نویسندگان مختلف از ویژگی های میادین مهمی چون توپخانه، مشق و بهارستان از اسناد کتابخانه ای بازکاوی شده و مفهوم آن ها بازنویسی می شوند. این بازکاوی و بازنویسی معلوم داشته است که تفاوت زیادی نه تنها در ریخت (فرم) و کارکرد میادین قاجاری حاصل شده است، بلکه بار معنایی آ ن ها نیز دچار تغییرات اساسی شده اند.