شناسایی مولفه های انتصاب مدیران کتابخانه ها

کتابخانه ‏ها به عنوان یکی از مهم ترین مراکز علمی، آموزشی، پژوهشی، اجتماعی و فرهنگی نقش موثری را در توسعه اطلاعات، آگاهی و دانش بشری دارند که تحقق اهداف آن‏ها، نیازمند مدیران متخصص و باتجربه برای افزایش اثربخشی و کارایی کتابخانه ‏ها است. اما تحقق اهداف کتابخانه ‏ها بدون انتصاب مدیران توانمند برای مدیریت کارآمد آنها ممکن نخواهد بود. بنابراین هدف این پژوهش، شناسایی و معرفی مولفه ‏های موثر بر انتصاب مدیران کتابخانه ها بر اساس تحقیقات پیشین در این زمینه است.

این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش توصیفی و رویکرد اسنادی و تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل مطالعه و تحلیل محتوای 62 عنوان مقاله‏، 7 عنوان کتاب  و 1 عنوان پایان‏نامه منتشر شده در حوزه مدیریت کتابخانه ها است. ابزار گردآوری داده ‏ها در این پژوهش یادداشت‏برداری از منابع منتشر شده در زمینه مدیریت کتابخانه ‏ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها نرم‏ افزار اکسل است.

یافته ‏های پژوهش نشان داد که مولفه ‏های  اثرگذار جهت انتصاب مدیران کتابخانه ها شامل مولفه‏ های شغلی/فردی  مانند دانش و معلومات حرفه ای (سابقه کاری، سنوات خدمت، دوره‏ های آموزشی گذرانده، مدرک تحصیلی مرتبط، قابلیت ارتقاء علمی و اداری و تخصص)،  مهارت های مدیریتی (مهارت های ارتباطی،  توانایی تصمیم‏گیری و پاسخگویی،  مدیریت بحران،  انجام کار گروهی، مدیریت تعارض، تفویض اختیار ، مدیریت زمان، مدیریت منابع و سرمایه، خلاقیت و نوآوری، شناسایی و تحلیل مسایل، درک تفاوت های فردی، روحیه تشویق  پرسنل،  آینده‏نگری، تعهدمداری و عدالت و انصاف) ویژگی های شخصیتی (مسیولیت پذیری، اعتماد به نفس، تحمل و سعه صدر، صداقت و درستی، روحیه مشارکت جویی، ظاهر آراسته و منظم، سن، انعطاف پذیری و شجاعت فردی)،  نگرش و بینش (نگرش مذهبی، محترم شمردن زیردستان و  تقدم ضابطه بر رابطه)، اعتبار عمومی و حرفه ای (ارتباطات غیررسمی، حسن شهرت حرفه ای، جلب اعتماد کارکنان، جلب اعتماد مافوق و  جلب اعتماد ارباب رجوع)؛ عوامل سازمانی / داخلی (بعد ساختاری (پیچیدگی سازمان، رسمیت سازمان، سطح تمرکز سازمان و  سیستم بودجه) و بعد محتوایی (اندازه سازمانی، فرهنگ سازمانی، درک اهداف و استراتژی سازمانی، فناوری سازمانی و سبک رهبری مدیران عالی سازمانی) و عوامل محیطی/ خارجی (محیط عمومی (عوامل اجتماعی/ فرهنگی، جغرافیایی، اقتصادی، تکنولوژیکی،  سیاسی/حقوقی) و محیط تخصصی (رقبای سازمانی، ارباب رجوع و  عوامل قانونی) است.

انتصاب مدیران کتابخانه‏ ها نقش بسیار مهمی در رشد و شکوفایی آنها دارد. این مقاله یکی از اولین مطالعات توصیفی و تحلیلی در زمینه مدیریت کتابخانه‏ ها است که بر شناسایی و دسته بندی مولفه ‏های موثر در انتصاب مدیران کتابخانه ‏ها تمرکز دارد و می تواند به شناسایی و به کارگیری مدیران مستعد و توانمند در کتابخانه ها منجر شود و سبب افزایش کارآمدی و اثربخشی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی شود. همچنین این مولفه‏ ها می توانند ابزاری برای سیاستگذاری درست در دست مدیران ارشد جهت انتصاب مدیران کتابخانه‏ ها باشند و از سوی دیگر می توانند زمینه ای برای تحقیقات بعدی و مفصل تر در زمینه ابعاد مدیریتی، شخصیتی، فنی و اجتماعی مدیران کتابخانه ها و خدمات اطلاعاتی باشند.