مفهوم و مصادیق بی طرفی قضایی در اسناد بین المللی و رویه دیوان اروپایی حقوق بشر

در کلیه اسناد و متون حقوقی هر جا به استقلال قضایی اشاره شده، لفظ بی‌طرفی نیز در کنار آن آمده است. بی‌طرفی قضایی همانند استقلال، ویژگی اساسی و الزامی قضاوت و وصف محوری قوه قضاییه محسوب می‌شود. بی‌طرفی موضوعی است که بیشتر از سایر ویژگی‌های قوه قضاییه در معرض دید عموم و ارزیابی مردم از دستگاه قضایی قرار دارد و آنچه بیش از همه باعث واهمه اصحاب پرونده و نارضایتی از دستگاه قضایی می‌گردد، همین احساس عدم بی‌طرفی دادگاه است. طرفین دعوی شاید با ضرورت استقلال قضایی و فلسفه آن آشنایی چندانی نداشته باشند اما بی‌طرفی دادگاه را جزء اساسی دادرسی می‌دانند و وجود آن را با تمام توجه پیگیری می‌نمایند. موید این مطلب طرح بیش از 662 فقره پرونده از سال 1970 تا2021 در دیوان اروپایی حقوق بشر با ادعای نقض بی‌طرفی است. رسیدگی‌هایی که ضمن بیان رویه قضایی دیوان، حاوی نکات حقوقی فراوان در زمینه بی‌طرفی قضایی از جمله تفکیک میان بی‌طرفی عینی و ذهنی می‌باشد. در این نوشتار به بررسی مفهوم بی‌طرفی و مصادیق مختلف آن با تاکید بر جنبه عملی بی‌طرفی قضایی در محاکم و رویه دیوان اروپایی حقوق بشر پرداخته‌ایم.