بررسی معیارهای مهم در تمییز مشترکات و توحید مختلفات با تطبیق بر نام و نسب ابوبکر جعابی

در طول تاریخ نقل و انتقال حدیث، سندهای بسیاری مشاهده می شوند که نام و نشان راویان در آنها به گونه ای ذکر شده است که زمینه ساز اشتباه گرفتن ایشان با راویان دیگر و یا مجهول انگاشتن ایشان بوده است. این مسیله به اندازه ای دامنه دار بوده که یکی از مهم ترین محورها را در علم رجال، یعنی «تمییز مشترکات و توحید مختلفات» شکل داده است. در منابع فریقین توجه بسیاری به این مهم شده است، اما یکی از مهم ترین مسیله ها در این زمینه، شناخت کامل معیارهایی است که باید در فرآیند تمییز مشترکات به کار رود. این مقاله، به طور مصداقی، بر روی نام های به کار رفته برای محمد بن عمر جعابی از محدثان بزرگ فریقین، تمرکز کرده و از این رهگذر، به بیان معیارهایی پرداخته است که توجه به آنها می تواند این فرآیند را روشمند سازد. مهم ترین این معیارها عبارتند از: تاریخ ولادت و وفات راوی، استاد و شاگرد وی در سند، سنت اختصارگویی در ذکر نسب اشخاص، تصحیف و تحریف در نام های راویان، تمایل برخی محدثان به تفنن در تعبیر و خودداری از یادکرد از استادان خویش به طور یکنواخت، تدلیس و توجه به انتساب راویان به مکان های مختلف.