مقایسه اثر عسل بهار نارنج (Citrus aurantium) با پماد فنی توئین بر ترمیم زخم در موش صحرائی

در این مطالعه تجربی 32 موش صحرایی نیمه بیهوش شدند و زخمی تمام ضخامت در قسمت پشتی به ابعاد یک سانتی‌متر مربع ایجاد شد. موش‌ها در گروه‌های کنترل منفی، کنترل مثبت (اوسرین)، عسل بهار نارنج 75 درصد و فنی‌تویین 1 درصد تقسیم‌بندی شدند. در گروه تجربی تحت درمان روزانه 2 بار به مقدار یک گرم از پماد به صورت یک لایه نازک بر روی سطح زخم‌ها به مدت 14 روز قرار داده شد. نمونه‌برداری جهت بررسی‌های هیستوپاتولوژی در روزهای 4، 7، 10 و 14 بعد از ایجاد زخم صورت گرفت. برای اندازه‌گیری جمع‌شدگی زخم از نرم‌افزار دیجی مایزر استفاده شد. در این بررسی میزان آنژیوژنز، فیبروپلازی، تشکیل بافت پوششی، رسوب کلاژن و ارتشاح سلول‌های التهابی مورد ارزیابی قرار گرفت. در بررسی میکروسکوپیک در روز 4، آسیب اپیدرم و درم با حضور لخته خونی و نفوذ سلول‌های التهابی در گروه تحت درمان و بافت جوانه‌ای در حال تشکیل در گروه‌های عسل بهار نارنج 75 درصد و فنی‌تویین 1 درصد مشاهده شد. در روز هفتم بافت جوانه‌ای در گروه‌های تحت درمان قابل تشخیص بود. در گروه تحت درمان با عسل 75 درصد تراکم سلولی بافت جوانه‌ای نسبت به سایر گروه‌ها کمتر و سنتز کلاژن نسبت به سایر گروه‌ها بیشتر و بافت پوششی در حال تشکیل نیز قابل تشخیص بود. در روز دهم از تراکم سلول‌های آماسی، عروق خونی و سلول‌های فیبروبلاستی در بافت جوانه‌ای کاسته شد. در گروه کنترل منفی و کنترل مثبت نسبت به عسل 75 درصد و فنی‌تویین 1 درصد بافت جوانه‌ای جوان‌تر به نظر می‌رسید. بافت جوانه‌ای در گروه عسل 75 درصد و فنی‌تویین 1 درصد تراکم سلولی کمتر و سنتز کلاژن بیشتر را نشان داد. در گروه عسل 75 درصد تشکیل بافت پوششی در مقایسه با روز هفتم پیشرفت بیشتری داشت. در روز چهاردهم در گروه عسل 75 درصد بافت جوانه‌ای بالغ به صورت تراکم سلولی کم و رشته‌های کلاژن ضخیم و منظم و بالغ‌تر از سایر گروه‌ها به نظر می‌رسید و بافت پوششی به‌صورت کامل سطح زخم را پوشانده بود. در بررسی اندازه‌گیری انقباض زخم نتایج حاکی از آن بود که گروه تحت درمان با عسل 75 درصد نسبت به فنی‌تویین 1 درصد بهبودی بالاتری داشته که این اختلاف از لحاظ آماری معنی‌دار بود.