تدوین پروتکل روان درمانی اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان؛ مطالعه کیفی

اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان شایع ترین و مخرب ترین مشکل جنسی است که زوجین با آن مواجه هستند و از دیرباز یکی از دغدغه های رایج درمان زوجین بوده است. با توجه به چندبعدی بودن و فراگیر بودن اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان و تاثیر آن بر همه ابعاد زندگی زناشویی و پیچیده بودن آسیب شناسی آن، مداخلات فراگیری را می طلبد و نیاز به ارایه دستورالعمل های درمانی جامعی دارد. پژوهش حاضر با هدف تدوین پروتکل روان درمانی اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان انجام شد.

پژوهش حاضر به شیوه کیفی، با استفاده از رویکرد تحلیل مضمون  و به روش سه سویه سازی، در سه مرحله انجام گرفت. مرحله اول پژوهش با هدف بررسی تجارب زیسته زنان به منظور تدوین پروتکل انجام شد، در این مرحله با  روش نمونه گیری هدفمند 30 نفر از بیماران مبتلا به اختلال میل/ برانگیختگی جنسی انتخاب شدند. ابزار پژوهش در این مرحله مصاحبه نیمه ساختار یافته (Semi-structured) بود. مرحله دوم مصاحبه با متخصصان بود که در این مرحله با تعداد 20 نفر از متخصصان و روان شناسان حوزه مشکلات جنسی به منظور کشف مولفه های تاثیرگذار در آسیب شناسی روانی و درمان اختلال میل/ برانگیختگی زنان مصاحبه صورت گرفت. در مرحله سوم نیز که هدف بررسی پیشنه نظری و پژوهشی به منظور شناسایی الگوهای تاثیرگذار در سبب شناسی و درمان اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان بود، تعداد 40 منبع نوشتاری شامل کتب و مقالات پژوهشی تا سال 2022  مورد مطالعه و تحلیل مضمون قرار گرفت. در هر سه مرحله نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت. نهایتا با ادغام یافته های هر سه بخش پروتکل روان درمانی اختلال میل/ برانگیختگی جنسی تدوین شده و با استفاده از نظرات متخصصان اعتباریابی شد.

پروتکل روان درمانی اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان حاوی 7 مقوله محوری شامل آگاهی و آموزش روان شناختی (با مقوله های اصلی ارایه اطلاعات و دانش جنسی، تحلیل رشدی از اختلال و اتخاذ دیدی سیستمیک به اختلال)؛انگیزه مندی (با مقوله های اصلی ناامیدی خلاق و پذیرش و تعهد)؛ فعال سازی ارزش مدار (با مقوله های اصلی آرامش آموزی و ذهن آگاهی، عمل مبتنی بر ارزش و افزایش تمایزیافتگی)؛ انعطاف پذیری شناختی (با مقوله های اصلی بررسی کارآمدی افکار و کلیشه های جنسی، تعدیل و توجه آگاهانه به طرحواره های جنسی)؛ مهارت افزایی زناشویی (با مقوله های اصلی آموزش مهارهای جنسی و زناشویی، مهارت های ارتباطی و حل تعارض)؛ دلبستگی ایمن کسب شده (با مقوله های اصلی ترمیم سبک دلبستگی، افزایش ظرفیت صمیمت و پیوند) و تمرکز حسی (با مقوله های اصلی آموزش ابراز هیجان و کلامی کردن حس های هیجانی) می باشد. در نتیجه این 7 مقوله محوری،  15 مقوله اصلی و 72 مقوله فرعی به دست آمد. پروتکل به دست آمده با استفاده از شاخص های روان سنجی اعتباریابی و پایایی سنجی شد. نتایج حاکی از معتبر (0/99) و پایا بودن (0/94) اپروتکل موردنظر بود.

  پروتکل روان درمانی تدوین شده می تواند در کنار سایر مداخلات موجود، برای درمان اختلال میل/ برانگیختگی جنسی زنان به کار گرفته شود.