بررسی نظریه های سیستم تنظیم تناسبات در خانه های دوره قاجار خرم آباد

امروزه توجه به اصول و مفاهیم سنتی و تاریخی معماری ایران از جمله اصل هندسه و تناسبات به ورطه فراموشی سپرده شده و حضور آن در بناهای معاصر کمرنگ تر شده است. پژوهش حاضر در راستای بازخوانی هندسه و تناسبات و زنده نگه داشتن آن در معماری معاصر، به دنبال یافتن سیستم های تنظیم تناسبات به کار رفته در خانه های دوره قاجار شهر خرم آباد می باشد. در این راستا 7 خانه تاریخی دوره قاجار که اسناد و مدارک معماری آن ها موجود بوده، از بافت تاریخی این شهر انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند.

پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که کدامیک از سیستم های تنظیم تناسبات در هندسه خانه های تاریخی خرم آباد در دوره قاجار به کار رفته است؟

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی و شناخت سیستم های تنظیم تناسبات به کار رفته در خانه های تاریخی دوره قاجار شهر خرم آباد، در راستای زنده نگه داشتن و حفظ ارزش های معماری این بناهای تاریخی است.    

روش گردآوری داده ها در این پژوهش، برداشت های میدانی و استفاده از اسناد و مدارک کتابخانه ای، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان لرستان و همچنین استفاده از کتب و مجموعه مقالات مرتبط با موضوع می باشد. پس از برداشت و اندازه گیری داده ها و تایید نرمال بودن آن ها به روش آزمون کولموگروف- اسمیرنف، با استفاده از روش های تحلیل آماری، آزمون فرض های آماری مناسب و همچنین با بهره گیری از نرم افزارهای Spss وR ، صحت فرضیه کاربرد هریک از سیستم های تنظیم تناسبات در خانه های تاریخی دوره قاجار شهر خرم آباد به روش آزمونt  بررسی شده است. در نهایت برای تصمیم گیری در رابطه با اینکه از میان فرضیه های تایید شده، احتمال استفاده از کدامیک از آن ها، در نمونه های مورد بررسی بیشتر است، از آمار توصیفی و ضریب تغییرات استفاده شده است.

با توجه به اینکه عدد به دست آمده ضریب تغییرات برای73/1=   که دکتر پیرنیا از آن به عنوان تناسبات زرین ایرانی یاد کرده است، از دو فرضیه دیگر کمتر است، لذا این فرضیه به عنوان فرضیه اصلی سیستم تنظیم تناسبات به کار رفته در خانه های تاریخی دوره قاجار شهر خرم آباد قبول و تایید شده است. لذا بر اساس نتایج به دست آمده چنین استنباط می شود که معماران این بناها کوشیده اند با بهره گیری از مستطیل زرین ایرانی و تامین عمق و تناسبات مناسب، علاوه بر سازماندهی و انتظام فضایی خانه ها ، حداکثر بهره گیری از نور خورشید را برای حیاط و فضاهای دورتادور آن در جهت آسایش و رفاه ساکنان بنا در فصول مختلف، فراهم کنند.