مقایسه تطبیقی طاق و گنبد تیموری با روش های محاسباتی در سرمشق های کاشانی نمونه موردی: مسجد گوهرشاد مشهد

کاربرد فرمول های محاسباتی سهم عمده ای در هندسه معماری ایران در عصر تیموری دارد. آنچه در معماری دوره تیموری قابل توجه است بهره گیری از دیدگاه غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضی دان قرن نهم، در اندازه گیری، محاسبات و فرموله کردن روش های اجرایی طاق و گنبد معماری است. یکی از مهمترین دستاوردهای غیاث الدین تثلیث زاویه و دایره است که پس از او میرزا ابوتراب نطنزی ریاضی دان عصر قاجار با روش هندسی هم ارز با روش جبری کاشانی به این مسیله پرداخت.سوال تحقیق: این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش ها است که کاشانی چگونه عملیات محاسبات در معماری را مورد توجه قرار داده است و رساله او چگونه از یک فرآیند نظر -عمل به تکنولوژی ساخت طاق و گنبد دست یافته است. میزان دقت سرمشق های کاشانی در توصیف اجرای طاق و گنبد معماری و نحوه استفاده سازندگان بنا از بیانات کاشانی از دیگر گزینه هایی هستند که در این پژوهش ارزیابی شده است.

هدف این پژوهش کشف روابط و تبیین قوانین محاسباتی از طریق ضوابط ترسیمی و محاسباتی کاشانی در تلاش برای پاسخ به سوالات فوق الذکر می باشد.

این پژوهش بر پایه استدلال منطقی متکی بر گزاره های قاعده مند ریاضیات استوار است. ابزار تحلیلی در این پژوهش توسط زبان برنامه نویسی پایتون در نرم افزار راینو می باشد که ارتباط دهنده قواعد محاسباتی و زبان اشکال در سرمشق های کاشانی است. نتایج این ارزیابی در عناصر معماری مسجد گوهرشاد که از لحاظ زمانی و مکانی با حضور کاشانی در منطقه مطابقت دارد، شناسایی می شوند.

نتایج این پژوهش نشان می دهد که محاسبات و ترسیمات کاشانی فقط یک تمرین عملی نظری نبوده و او به درستی عملیات محاسباتی را برای خلق عناصر معماری به کار بسته است. همچنین رابطه میان قواعد محاسباتی سرمشق های کاشانی و نظام هندسی طاق و گنبد مسجد گوهرشاد تایید می شود.