تاثیر احداث سد ماملو بر فرونشست اراضی دشت ورامین

سد ماملو در استان تهران برای تامین نیاز آب کشاورزی در دشت ورامین احداث گردیده، اما به دلیل تامین آب شرب شهر تهران حجم محدودی از آب ذخیره شده به سمت دشت عرضه می شود. از مهم ترین اثرات عدم عرضه کافی آب سطحی در دشت ورامین، کاهش سطح سفره های زیرزمینی و نشست زمین است. در این پژوهش سعی می شود به بررسی تاثیر سد ماملو بر میزان فرونشست دشت ورامین پرداخته شود.

تغییرات سطح آب زیر زمینی منطقه، تغییرات هیدروگراف واحد دشت و تغییرات کمی آب زیرزمینی در محدوده مطالعاتی که در پایین دست سد قرار دارد در دو مقطع زمانی قبل و بعد از بهره برداری مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

بر اساس نتایج به دست آمده از شبکه پیزومتری منتخب و با توجه به تقسیم بندی محدوده مطالعاتی به دو منطقه شمالی و جنوبی، بیشترین مقدار افت در بخش شمالی بود و پس از احداث سد ماملو نقاط تخلیه جدیدی بر اساس نقشه های هم پتانسیل در نقاط شمالی و مرکزی به وجود آمد که مراکز جمعیتی و کشاورزی در آن قرار داشت و در نقاط جنوبی هم به دلیل نوع ساختار زمین شناسی و ضخامت کمتر آبرفت، خالی شدن منافذ لایه آبدار منجر به نشست در برخی مناطق گردیده است. در نهایت خروجی نقشه های آب زیرزمینی با نقشه های زمین شناسی و خروجی داده های راداری ماهواره ها مقایسه شد و انطباق مناطقی که از نظر تخلیه آب زیر زمینی بیشترین افت را داشته اند با نقاطی که بیشترین جابجابی عمودی در مناطق جنوبی و در مناطق مرکزی در نقشه های راداری را دارا بودند کاملا مشخص بود.

با بررسی نتایج به دست آمده از تحلیل افت پیزومترهای محدوده مطالعاتی دشت ورامین و گسترش تعداد و عمق چاه های عمیق در سطح دشت مذکور، تغییر در رژیم جریان آب زیرزمینی و کم شدن حجم آبخوان واضح است. بعد از احداث سد ماملو مقدار این افت به ویژه در اراضی بخش شمالی افزایش یافته و عدم برنامه ریزی صحیح در تامین نیازهای بخش کشاورزی دشت که سهم عمده ای از مصرف آب استحصال شده از منابع زیرزمینی را داراست، شرایط اقلیمی و اجتماعی پایین دست سد را با چالش هایی اساسی مواجه کرده است. با توجه به ساخته شدن سد ماملو درست در محل ورود رودخانه جاجرود به دشت ورامین، عملا با کاهش چشمگیر جریان سطحی به منطقه، به مرور زمان تراز سطح ایستابی نیز با کاهش مواجه شده است. این کاهش در نیمه شمالی دشت و در مناطقی که ضخامت آبرفت بیشتر است، مقادیر بالاتری داشت. بر اساس خروجی نقشه های ماهواره ای و فرونشست تهیه شده توسط سازمان نقشه برداری، نواحی ای که دچار مقدار تخلیه و افت بیشتری در طول دوره آماری بود منطبق بر مناطق دارای نشست بیشتر در نقشه های فرونشست است.