اثر کشت مخلوط با جو(.Hordeum vulgare L) ، بر عملکرد، کارایی مصرف زمین و کنترل علف هرز نخود دیم (.Cicer arietinum L)

کشت مخلوط یک راهکار مهم برای افزایش پایداری کشاورزی با افزایش تولید غذا و استفاده از زمین در واحد سطح در جهان است. کشت مخلوط عبارت است از کشت همزمان دو یا بیش از دو گونه در یک قطعه زمین در طول یک فصل زراعی، که یک روش مهم در توسعه سیستم تولید پایدار است. در بیشتر مواقع یکی از گیاهان وارد شده در کشت مخلوط گیاهی از خانواده حبوبات است. نخود گیاهی است که نقش مهمی در کشاورزی پایدار و حاصلخیزی خاک دارد.

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط نخود و جو بر اجزای عملکرد، عملکرد دانه و کنترل علف های هرز، آزمایشی در سال زراعی 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی شازند انجام گرفت. آزمایش در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای مختلف آزمایشی شامل: 1-کشت خالص نخود بدون وجین علف های هرز، 2- کشت خالص نخود با وجین علف های هرز، 3- کشت خالص جو (مبارزه معمول کشاورزان با علف هرز)، 4- کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 15 درصد جو بدون وجین، 5- کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 30 درصد جو بدون وجین، 6- کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 45 درصد جو بدون وجین، 7-کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 60 درصد جو بدون وجین و 8- کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 75 درصد جو بدون وجین بودند. ارزیابی کشت مخلوط بر اساس شاخص نسبت برابری زمین صورت گرفت.

نتایج نشان داد که اکثر صفات مورد بررسی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه نخود (به ترتیب 334 و 99 گرم در متر مربع) به تیمار کشت خالص نخود با وجین علف های هرز تعلق گرفت. بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک و دانه جو (به ترتیب 423 و 195 گرم در متر مربع) نیز در تیمار کشت خالص آن بدست آمد. در تیمار های کشت مخلوط، بیشترین عملکرد دانه نخود و جو (به ترتیب 94 و 190 گرم در متر مربع) به ترتیب در تیمارهای کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 15 درصد جو و کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 75 درصد جو بدست آمد. همچنین، تیمار های کشت مخلوط تراکم و وزن خشک کل علف های هرز را به طور معنی داری کاهش دادند. بطوریکه، کلیه تیمارهای کشت مخلوط دارای تراکم و بیوماس علف هرز کمتری نسبت به تک کشتی بدون وجین نخود بودند. کمترین میزان تعداد و بیوماس علف های هرز (به ترتیب 3/7 بوته در متر مربع و 60 گرم در متر مربع) به تیمار کشت مخلوط افزایشی 100 درصد نخود + 75 درصد جو تعلق گرفت. علاوه بر این، در کلیه تیمار های مخلوط شاخص های نسبت برابری زمین و ارزش نسبی بالاتر از یک بودند که نشان از سودمندی کشت مخلوط دارد.

نتایج این مطالعه نشان داد که، سیستم کشت مخلوط نخود-جو باعث کاهش عملکرد دانه نخود در مقایسه با تیمار تک کشتی با وجین می شود، اما به طور کلی در تیمارهای کشت مخلوط از لحاظ بهبود عملکرد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین بهتر از تک کشتی آن ها بودند. بطور کلی، می توان اظهار داشت که کشت مخلوط نخود و جو، ضمن مهار بهتر علف های هرز مزرعه نخود، دارای عملکرد کل بیشتری نسبت به کشت خالص هر دو گونه نخود و جو بوده و کارایی استفاده از زمین را افزایش می دهد.