رابطه کارکردهای نظام سلامت با شیوع سندرم داون در مقیاس جهانی

سندرم داون یا تریزومی 21 یکی از رایج ترین اختلالات کروموزومی انسانی است که عملکردهای شناختی و مهارت های ارتباطی و رفتاری افراد را تحت تاثیر خود قرار می دهد. در سطح کلان، عوامل مختلفی می توانند بر شیوع و مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در کشورهای جهان نقش داشته باشند. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط کارکردهای نظام های سلامت با شیوع و مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در کشورهای جهان بود. 

این پژوهش یک مطالعه مقطعی بود که ازطریق تحلیل ثانویه داده های موجود انجام شد. داده های مربوط به 202 کشور در 6 منطقه جهان (آفریقا، مدیترانه شرقی، جنوب شرق آسیا، غرب اقیانوس آرام، اروپا و آمریکا) در سال 2019 تحلیل شدند. در این مطالعه از آزمون رگرسیون خطی به منظور شناسایی تعیین کننده های شیوع و مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در نظام های سلامت استفاده شد. متغیرهای مستقل در این مطالعه براساس چارچوب سازمان بهداشت جهانی درمورد کارکرد های نظام های سلامت انتخاب شدند. براین اساس، 2 کارکرد تامین مالی و تولید منابع که به عنوان ورودی های یک نظام سلامت شناخته می شوند وارد مدل شدند. متغیرهای مربوط به کارکرد تامین مالی (براساس برابری قدرت خرید) عبارت بودند از سرانه هزینه های دولتی سلامت، سرانه هزینه های خصوصی سلامت و سرانه هزینه های خارجی سلامت. متغیرهای مربوط به تولید منابع براساس داده های موجود شامل تعداد پرستار و ماما، پزشک عمومی، پزشک متخصص، دندان پزشک، داروساز و فیزیوتراپ بودند. متغیر وابسته در این مطالعه شیوع و میزان مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در کشورهای جهان بود. در این مطالعه هزینه های سلامت براساس برابری قدرت خرید بیان شدند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار STATA نسخه 14 استفاده شد. 

منطقه آفریقا و کشورهای کم درآمد دارای بالاترین میزان مرگ ومیر ناشی از سندرم داون و منطقه اروپا و کشورهای با درآمد بالا دارای بالاترین میزان شیوع سندرم داون بودند. براساس داده های موجود، شیوع سندرم داون و مرگ ومیر ناشی از آن در ایران در سال 2019 به ترتیب 29/31 و 0/34 در 100 هزار نفر جمعیت بود که در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا دارای شیوع کمتر و میزان مرگ ومیر بیشتری بود. روند 20 ساله شیوع سندرم داون در ایران در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا از سال 2000 تا 2019 همواره کمتر بوده و در مقابل، میزان مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا در طول سال های مورد بررسی همواره بیشتر بوده است. تحلیل رگرسیون خطی نشان داد سرانه هزینه های دولتی (0/385=P<0/001، β) و خصوصی سلامت (0/354=P=0/02, β) مهم ترین پیش بینی کننده شیوع سندرم داون و 2 متغیر تعداد پرستار و ماما (0/607-=-P=0/014,β) و تعداد پزشک متخصص (0/420-=P=0/025, β) مهم ترین تعیین کننده های مرگ ومیر ناشی از سندرم داون در نظام های سلامت جهان بودند. 

نتایج مطالعه حاضر نشان داد بالا بودن میزان تامین مالی در نظام های سلامت می تواند نقش مهمی در افزایش شیوع سندرم داون در کشورها داشته باشد. در مقابل، تولید منابع (پرستار و پزشک متخصص) می تواند به طور معنی داری مرگ ومیر های ناشی از سندرم داون را در یک نظام سلامت پیش بینی کند. سازمان های بین المللی و دولت ها بایستی امکان بهره مندی عادلانه گروه های آسیب پذیر از خدمات سلامت را در کشورهای کم درآمد پایش کنند و اقدامات مورد نیاز را در جهت افزایش کیفیت زندگی این افراد در دستور کار خود قرار دهند. همچنین سیاست گذاران سلامت در ایران می توانند ازطریق اصلاح و بهبود پوشش های بیمه ای و توزیع عادلانه منابع، گام مهمی در جهت افزایش امید به زندگی افراد مبتلا به سندرم داون بردارند.