بازیابی الگوی مبادله ای ازدواج در افسانه های عامه ایران (بر اساس نظریات کلود لوی استروس)

افسانه ‏های عامه هر سرزمینی محمل قدرتمندی برای انعکاس ساختاربندی‏های اجتماعی است. در افسانه‏ های ایرانی، ازدواج عنصری اساسی است و در آن ها حجم قابل توجهی از اطلاعات جامعه ‏شناختی در رابطه با ازدواج منضم شده است. کلود لوی استروس، پدر انسان شناسی ساختارگرا، طی مطالعه ساختارهای جوامع بدوی، به این نکته دست ‏یافت که ایجاد روابط اجتماعی میان قبایل کوچک به شکل‏ گیری جوامع بزرگ منجر می‏شود، اما این روابط اجتماعی از قوانین مشخصی پیروی می‏کنند. یکی از قوانین، قوانین مبادله‏ای است که ازقضا در امر ازدواج به قوت حضور داشته است.  در این تحقیق با بررسی ازدواج‏ها در افسانه ‏های ایرانی درپی آنیم تا به روابط مبادله‏ای نهان در پس ازدواج‏ها دست پیدا کنیم و الگوهای متعدد و نمودهای متفاوت مبادله را در آن ها نشان دهیم. بدین منظور با استناد به منابع متعددی از افسانه های عامیانه ، ازجمله افسانه های صبحی مهتدی، صمد بهرنگی، انجوی شیرازی و قصه های مشدی گلین خانم و... بیش از صد قصه را که مسیله ازدواج در آنان مطرح بود کاویده‏ایم. نتایج این بررسی نشان می‏دهد که الگوهای مبادله ای چندگانه ‏ای ازدواج‏ها را رقم می‏زند و زنان در این افسانه‏ ها در ازای امور متعدد مادی و غیرمادی مبادله می‏شده‏اند. مبادله زنان در افسانه ‏های ایرانی در ازای ثروت، درمان، آزادی، امنیت، دانایی، آموزش و... صورت می‏گیرد و نشان از آن دارد که قواعد مبادله‏ای ازدواج، امری جاافتاده و پذیرفته در ذهن و ضمیر راویان این افسانه ‏ها بوده است.