کارگاه پخت گچ دوره ساسانی، مکشوف از محوطه برزقواله لرستان

گچ از قدیمی ترین موادی است که از حدود 14 هزار سال پیش تاکنون، در ایران مورداستفاده بوده است.کاربرد فراوان گچ در ساخت و تزیین بناها و تولید مصنوعات مختلف،یکی از ویژگی های بارز معماری دوره ساسانی است. باوجود شناسایی شواهد زیادی از کاربرد گچ در ادوار مختلف و پژوهشهای گسترده درباره گچبریهای ساسانی، هیچ گونه شواهد علمی و باستان شناختی از واحدهای کارگاهی مربوط به پخت و فرآوری گچ تا سال 1393 ه‍.ش. گزارش نشده است. در بهار سال 1393 از کاوش محوطه ساسانی برزقواله لرستان، یک واحد کارگاهی کشف و شواهد نشان از کارکرد آن به عنوان کوره ای جهت پخت گچ بوده است. اهمیت این یافته به عنوان نخستین نمونه شناخته شده از این گونه کارگاهی در ایران و دوره ساسانی سبب شد تا در نوشتار حاضر به آن پرداخته شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، تشریح روند کشف و معرفی کارگاه، جهت آگاهی پژوهشگران و جبران بخشی از نبود اطلاعات درخصوص این نوع کارگاه ها است. مهم ترین پرسش های پژوهش این بود که: 1- کارگاه های پخت گچ محوطه برزقواله در چه نقاطی برپا شده؟ 2- چه متغیرهایی در انتخاب مکان و فرم ساخت آن ها موثر بوده؟ 3- با چه طرح و نقشه ای و شامل چه اجزایی هستند؟ فرضیات پیش رو این بود که با توجه به شرایط محیطی و سازند گچی آن در قسمت شمالی و شمال غربی شهر، احتمال داده شد کارگاه های پخت گچ در این بخش ها باشد.متغیرهایی چون: فراوانی، سهولت دسترسی و نزدیکی معادن به شهر، جریان دایم آب، وجود تراس های میان دره ای، سوخت کافی، وزش جریان باد در دره ها، در انتخاب مکان ساخت موثر بوده است. نقشه ساخت آن ها احتمالا مدور یا چندوجهی و دارای آتشخانه، هواکش، و محل بارگذاری ماده خام می باشند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی بوده و مبنای آن بر نتایج حاصل از بررسی ها،کاوش های باستان شناختی و مطالعات نظری گذارده شده است.