سنت تدفین زردشتیان در سده های میانه اسلامی بر اساس کاوش باستان شناسی در تپه قلعه خلچان تفرش

از سنت های تدفینی زردشتی در دوران اسلامی اطلاعات زیادی در دست نیست. به لطف گورنوشته های تاریخ دار پهلوی و متون نوشتاری اطلاعات اندکی از نحوه دفن زردشتیان در قرون اولیه اسلامی در دست است؛ این سنت های تدفینی در سده های میانه دوران اسلامی به ندرت گزارش شده است. در کاوش باستان شناسی تپه قلعه خلچان (قلعه گنبدسرا) در تفرش در استان مرکزی یک برج خاموشی مسقف با 49 قطعه استخوان انسانی و قطعه سفال هایی از سده های میانه دوران اسلامی گزارش شده است. از منظر پوشش سقف، این برج خاموشی با برج خاموشی بندیان درگز از دوره ساسانی قابل مقایسه است. با درنظر گرفتن بافتار زمانی این دو برج خاموشی در نوشتار حاضر تلاش می شود به سه پرسش باستان شناسی پاسخ داده شود؛ ساختار بناهای تدفینی زردشتی در سده های میانه اسلامی چه مشخصاتی داشته است؟ برج خاموشی تپه قلعه خلچان دارای چه وجوه اشتراک و افتراقی با برج خاموشی بندیان از دوره ساسانی است؟ و مسقف بودن برج خاموشی تپه قلعه خلچان در مطالعات باستان شناسی دوران اسلامی چه اهمیتی دارد؟ فرض بر تاثیر سنت تدفین ساسانی بر تدفین زردشتیان در سده های پس از اسلام است. به علاوه، اقلیت بودن جامعه زردشتی در سده های میانه اسلامی بر کیفیت سنت دفن آن ها موثر درنظر گرفته است. نوشتار پیش رو برمبنای کاوش های باستان شناسی و مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است و با رویکرد توصیفی-تحلیلی سعی در تبیین نحوه دفن زردشتیان در سده های میانه اسلامی دارد. تحقیق حاضر نشان داده است که دفن مردگان در برج های خاموشی یکی از سنت های تدفینی زردشتیان در سده های میانه اسلامی بوده است. به علاوه، این سنت تدفینی ادامه سنت برج های خاموشی در دوره ساسانی است که تا سده ها پس از سقوط ساسانیان هم چنان ادامه داشته است. مسقف بودن دو برج خاموشی بندیان و تپه قلعه خلچان وجه بارز استمرار فرهنگ ساخت برج های خاموشی مسقف از دوره ساسانی تا سده های میانه اسلامی در ایران است.