معرفی منظومه بلوچی «مکران» روانبد و تطبیق آن با «حیدربابا»ی شهریار

ادبیات بلوچی قدمت زیادی دارد و در دوره معاصر رشد چشمگیری داشته است؛ اما به دلایل گوناگون، نسبت به ادبیات اقوام دیگر ایرانی؛ مانند آذری ها، کردها و گیلک ها گمنام مانده است. شعر و شاعری جزء جدایی ناپذیر زندگی بلوچ ها بوده است و بنا بر همین پیشینه، شعر همچنان طرف داران و علاقه مندان بسیاری دارد. منظومه مکران سروده عبدالله روانبد، پرطرف دارترین و مشهورترین شاعر بلوچ در بلوچستان ایران است. این شاعر دوزبانه، به فارسی و بلوچی شعر سروده و مهم ترین و پرآوازه ترین شعر ایشان، «منظومه مکران» است، این منظومه به زبان بلوچی و در قالب سنتی بلوچی و بحر عروضی رجز سروده شده است. شهرت این منظومه بیشتر مدیون خنیاگران یا به اصطلاح بلوچی، «پهلوانان» است. این منظومه، دایرهالمعارف کوچکی از شناخت سرزمین بلوچستان، به ویژه مکران و مردمان آن است. این اثر منظوم از شاهکارهای ادبیات معاصر بلوچی به شمار می آید و در اوج بلاغت و فصاحت است. شاعر در این منظومه از فرهنگ، رسوم، احوال گذشته، زیبایی های سرزمین بلوچستان، از اصالت و مردانگی های قوم بلوچ، حسرت دوران گذشته این قوم و پایبندی به اخلاق و دین سخن می گوید. این منظومه در بسیاری از جهات با منظومه ترکی «حیدربابا»ی شهریار قابل مقایسه است. این مقاله نخست به معرفی و بررسی ساختاری و درون مایه منظومه مکران، سپس به تطبیق آن با منظومه حیدربابای شهریار می پردازد.