تجزیه گرافیکی روابط بین صفات و پایداری ژنوتیپ های باقلا با استفاده از روش بای پلات

سابقه و هدف:

 باقلا در سراسر جهان به عنوان یک منبع غنی از پروتیین قابل استفاده برای انسان و دام شناخته شده است. این گیاه با تثبیت بیولوژیک نیتروژن به پایداری سیستم های زراعی کمک می کند. هدف از این پژوهش مطالعه برهمکنش ژنوتیپ × محیط (G×E) و تعیین ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار باقلا بود. علاوه بر این به منظور انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس چند صفت و تعیین روابط بین صفات از تجزیه گرافیکی ژنوتیپ × صفت (GT) نیز استفاده شد.

در این تحقیق برای بررسی روابط میان صفات و ارزیابی پایداری لاین‎ های امید بخش باقلا، 9 لاین امیدبخش و رقم برکت، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان، زنجان (طارم) و زابل در دو سال زراعی (1395-96 و 97-1396) بررسی شدند. ارتفاع بوته و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین قبل از برداشت اندازه گیری شد، برداشت در مرحله رسیدگی کامل انجام و تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه در ده بوته تصادفی هر کرت اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و میانگین ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5٪ مقایسه شدند. روش گرافیکیGGE-Biplot برای تجزیه و تحلیل برهم کنش ژنوتیپ × محیط استفاده شد. تعیین روابط بین صفات و شناسایی صفات مناسب برای انتخاب غیرمستقیم جهت بهبود عملکرد با استفاده از روش گرافیکی GTbiplot انجام شد.

تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد، اثرات اصلی ژنوتیپ، محیط و برهمکنش ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه و سایر صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های باقلا، با استفاده از روش GGE-Biplot در پنج محیط بررسی شد. بر اساس مدل اثر متقابل ژنوتیپ × محیط (GEI)، 1/95 درصد از تغییرات اثر متقابل توجیه شد. بر اساس نمودار چند ضلعی، دو محیط کلان و ژنوتیپ های سازگار هر محیط تعیین شد، در گرگان و طارم لاینG9 و در زابل لاین G1 سازگار بودند. لاین های G9، G4، G7 و G1 به ترتیب با عملکرد 22/3، 06/3، 88/2 و 87/2 تن در هکتار بالاترین میانگین و پایداری عملکرد دانه را داشتند. بر اساس تجزیه و تحلیل GEI و GGE-Biplot، محیط آزمایشی طارم از قدرت تفکیک خوبی برخوردار بود. تجزیه و تحلیل گرافیکی GT رابطه مثبت بین عملکرد و تعداد غلاف در بوته، عملکرد غلاف سبز، شاخص برداشت و ارتفاع پایین ترین غلاف را نشان داد، از این رو این صفات را می توان به عنوان صفات کلیدی در طول فرآیند انتخاب با هدف اصلاح ژنوتیپ های باقلا برای عملکرد بالا در نظر گرفت.

ژنوتیپ هایG9 ، G4 و G7 با دارا بودن عملکرد و پایداری عملکرد به عنوان ارقام ایده آل باقلا جهت معرفی شناسایی شدند.