تجزیه علیت عملکرد دانه در جمعیت های رازیانه (Foeniculum vulgare M) در شرایط آبیاری عادی و تنش کم آبی

با توجه به این که رویکرد جهانی به سمت داروهای گیاهی و فاصله گرفتن از داروهای شیمیایی است، توجه بیش از پیش به گیاهان دارویی را ایجاب می نماید. رازیانه با داشتن متابولیت های ثانویه متنوع در درمان نفخ، سرفه، اختلالات گوارشی و افزایش شیر، کاربرد داشته و به عنوان یکی از گیاهان دارویی بسیار مهم محسوب می شود. تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیر زنده محیطی می باشد که تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات مورد ارزیابی بر عملکرد دانه گیاه دارویی رازیانه، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود به طور مجزا در سه تکرار روی 19 جمعیت رازیانه در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین شرایط مختلف آبیاری و نیز بین جمعیت های مورد مطالعه رازیانه از نظر اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. همچنین، اثر متقابل شرایط × جمعیت برای اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. همبستگی عملکرد دانه با تعداد چتر در بوته، ارتفاع بوته، تعداد میان گره و بیوماس در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود، مثبت و معنی دار بود. تجزیه رگرسیون به روش گام به گام نشان داد که در شرایط آبیاری مطلوب تعداد دانه در چتر و تعداد چتر در بوته با ضریب تبیین 0.88 بیشترین تاثیر را بر عملکرد دانه دارند. در شرایط تنش کم آبی تعداد چتر در بوته و ارتفاع بوته با ضریب تبیین 0.60 بیشترین تاثیر را بر عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که تعداد چتر در بوته با اثر مستقیم 0.90 در شرایط مطلوب آبیاری و 0.53 در شرایط تنش کم آبی بیشترین اثر را در هر دو شرایط بر عملکرد دانه دارد. با توجه به اینکه اثرات غیر مستقیم در هر دو شرایط، زیاد قابل توجه نبودند، بنابراین جهت گزینش جمعیت های برتر از نظر عملکرد دانه باید به صفت تعداد چتر در بوته، بیشتر توجه نمود.