مروری بر بازدارندگی چندوجهی پاکستان

بازیگران در محیط پیچیده امنیتی جنوب آسیا راهبردهای متفاوتی برای کاهش سطح آسیب‌پذیری و تقویت امنیت در دستور کار قرار داده‌اند که در راس آن، افزایش توان بازدارندگی است. سیاست‌گذاران پاکستان از بدو تشکیل این کشور، با درک فقدان توانمندی لازم و تعدد منابع تهدید در داخل و خارج از این کشور، تصمیم گرفتند تا با بسیج منابع داخلی و خرید تسلیحات از خارج این کمبود را جبران کنند. آنها همچنین تلاش کردند با اتکا به ابزار دیپلماسی، تاحد امکان هزینه‌های امنیتی ناشی از عدم‌توازن نظامی با هند را کاهش دهند. در این چهارچوب، پاکستان با تکیه بر رویکرد نظامی‌محور امنیت ملی، سعی در افزایش تاب‌آوری این کشور در جنگ و توان پذیرش هزینه‌های نظامی در زمان صلح کرد. تمامی راهبردهای نظامی و امنیتی پاکستان در پاسخ به دکترین نظامی و یا درک از تهدید هند تدوین شده است. برنامه هسته‌ای پاکستان در این چهارچوب قابل درک است. پاکستان با آگاهی از ناتوانی در مقابله با توان نظامی متعارف هند و با هدف تقویت بازدارندگی این کشور، سعی در توسعه توانمندی هسته‌ای خود کرد. ذکر این نکته ضروری است که پاکستان نخستین کشوری است که دکترین نظامی خود را بر مبنای استفاده از سلاح اتمی بنیان نهاده است. براین اساس، در صورت حمله هند به خاک پاکستان و یا تهدیدات درجه یک، این کشور خود را مجاز به استفاده از کاربرد سلاح هسته‌ای جهت افزایش توان بازدارندگی کرده است. نگرانی امنیتی از بهره‌گیری از شکاف‌های اطلاعاتی، نفوذ به مراکز حساس امنیتی و هسته‌ای، خرابکاری، انجام عملیات در خاک پاکستان و علیه منافع پاکستان در منطقه از زمره مولفه‌هایی هستند که پاکستان همواره روی آن تاکید داشته و در نهایت و در پاسخ به دکترین «آغاز سرد» هند، راهبرد «بازدارندگی طیف کامل» را مطرح کرد و کلیه شاخه‌های بازدارندگی را ذیل آن قرار داد. پاکستان ذیل این راهبرد، استفاده راهبردی از سلاح هسته‌ای را به استفاده تاکتیکی از آن تغییر داد. نکته حایز اهمیت در مورد دکترین طیف کامل، تغییر رویکرد در کاربرد سلاح هسته‌ای است. تهدیدات نوظهور سایبری نیز ذیل همنین بازدارندگی طیف کامل قرار گرفته و درصورت تهدید، پاکستان خود را مجاز به استفاده تاکتیکی از سلاح هسته‌ای دانسته است.