تحلیل و نقد بازتاب گفتمان علوم انسانی اسلامی در کتاب‎های جامعه‎ شناسی متوسطه

در جمهوری اسلامی ایران، علوم انسانی اسلامی، به‎ منزله یک «پارادایم»، با حمایت نیروهای مذهبی وفادار به حاکمیت در حال تبدیل‎شدن به یک «گفتمان» است. یکی از نهادهایی که در معرض ترویج گفتمان یاد شده قرار گرفته، آموزش‎ و پرورش است. در سال‎های اخیر با تغییرات در کتب مدارس، به‎ خصوص رشته علوم انسانی، تلاش زیادی برای نهادینه کردن علوم انسانی اسلامی و تبدیل آن به گفتمان مسلط در این کتاب ها شده است. از قراین چنین برمی‎آید که از میان آثار مربوط به دانش‎ آموزان دبیرستان در رشته علوم انسانی، کتب جامعه شناسی این رشته تاثیر قاب ل‎ملاحظه ای از این گفتمان را داشته است. در این کتب با نقد هستی‎ شناسی، معرفت شناسی و روش‎ شناسی حاکم بر جامعه غربی، اصول هستی‎ شناسی، معرفت‎ شناسی و روش‎ شناسی علوم انسانی اسلامی مطرح ‎شده است. هدف از این پژوهش آن است که با بهره ‎گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی «تیون ون دایک»، بازتاب این گفتمان در کتاب جامعه‎ شناسی رشته علوم انسانی تحلیل و نقد شود. ازاین‎رو، تحقیق حاضر از نوع توصیفی−تحلیلی با رویکرد گفتمانی است که به ‎صورت تحلیل محتوا انجام خواهد شد. یافته‎ های تحقیق بیانگر آن است که براساس چارچوب نظری ون دایک، نویسندگان کتاب‎ های جامعه‎ شناسی مقطع متوسطه، مطالب کتب را بر پایه رویکرد ایدیولوژیک تنظیم کرده اند. ازاین رو، مولفه‎ های مورد نظر ون دایک مانند تعمیم‎ دهی، استناد و استفاده از اشارات ضمنی، آشکارسازی، کاربرد عبارت‎های منفی و به‎ ویژه قطب‎ بندی و غیریت‎ سازی نظیر «رهیافت معنوی گرایانه در مقابل رهیافت مادی‎گرایانه»، «انسان غربی در برابر انسان الهی» و «لیبرال دموکراسی در برابر مردم‎سالاری» در جاهای مختلف این کتب قابل مشاهده است.