دوگانه امیت و مدنیت در قرآن؛ بازخوانی مفهوم تمدن اسلامی

قرآن کریم برای موضوعات مختلف از جمله «تمدن» زبان و بیان خود را دارد. برای تبیین تمدن از نگاه قرآن می توان از دو مفهوم «امیت» و «مدنیت» که برگرفته از نظام اصطلاح و اشتقاق قرآنی هستند بهره گرفت. «امیت» و «مدنیت» دوگانه ای هستند که در این پژوهش حاصل سیری متفاوت در بررسی آیات قرآن، از طریق مطالعه «قرآن به قرآن» و پرداختن به «سیاق» و «رکوعات متناظر» می باشند. سازوکاری که از بررسی این دو فضا در تحقق مدنیت قرآن حاصل می شود، با در نظر گرفتن زبان فطری و موحد قرآن، هم اکنون نیز می تواند الگویی برای شکل دهی تمدن «نوین» اسلامی باشد. نتیجه این بررسی نشان می دهد که آنچه تاکنون تمدن اسلامی قلمداد شده سازگار با مولفه های مدنیت قرآن نبوده و مدنیت قرآن در مثلث کتاب- امت- امام، همانا ایده ای منسجم و یکپارچه، به گستره انسانیت و غیرمنحصر در تمدن های منطقه ای و زمانی و عهده دار فلاح دنیوی و اخروی بشر است.