مولفه های گفتمانی قلمروگستری ژئوپلیتیکی خلافت اسلامی در عصر خلفای راشدین از نظر لاکلا و موفه

مقدمه :

یکی از مهم ترین رویکردهای ژیوپلیتیک انتقادی، شناخت عملکرد گفتمان ها در ظهور کنش های ژیوپلیتیک واحدهای سیاسی است. در این رویکرد قلمروگستری ژیوپلیتیک معنایی دارد که مفسر می بایست آن را با توجه به مولفه های برساختی درون متن فهم نماید. از منظر لاکلا و موفه این متن ژیوپلیتیک، در مقطعی از تاریخ بوسیله گفتمان اجتماعی-سیاسی ساخت مند شده و از منظر هویتی در تمایز با دیگر گفتمان ها معنا یافته است. بنابراین هویت شناسی گفتمان و تفسیر پیامدهای اقتصادی-سیاسی آن از ارکان ضروری مطالعات ژیوپلیتیک گفتمانی است. در این راستا الگوی قلمروگستری عصر خلفای راشدین بین سال های 11 تا 35 هجری قمری زمینه ساز گسست معنایی با پارادایم سیاست ژیوپلیتیک عصر رسول اکرم (ص) بود. چرا که در عصر پیامبر اسلام (ص) گسترش مرزهای جهان اسلام برای گسترش آموزه های اسلامی تفسیر می شد که با الگوی گفتمانی قلمروگستری عصر خلفای راشدین متمایز بود. در این پژوهش کوشش شده تا مولفه های گفتمانی موثر بر ایجاد سیاست قلمروگستری در دوره حاکمیت خلفای راشدین از منظر لاکلا و موفه مورد تحلیل قرار گیرد. در این راستا در مرحله اول چگونگی برساخت هویت و اقتصاد سیاسی از طریق قدرت سیاسی از منظر تیوریک بررسی می شود. سپس مولفه های گفتمانی قلمروگستری سیاست ژیوپلیتیک در عصر خلفای راشدین و تبدیل آن به عنوان رسالت دینی بیان می شود.

یافته های تحقیق نمایانگر آن است که در دوره خلفای راشدین با شکل گیری دال مرکزی گسترش قلمرو اسلامی به مثابه رسالت دینی، گونه ای از غیریت سازی در گفتمان سیاست ژیوپلیتیک حکومت اسلامی شکل گرفت که دفاع و گسترش مرزهای امت اسلامی در برابر غیرمسلمانان به امری قدسی بدیل شد. ضمن اینکه رشد ثروت حاصل از قلمروگستری در میان صحابه و نیز مسلمانان نخستین در تبدیل شدن قلمروگستری به مثابه دال مرکزی گفتمان خلفای راشدین موثر بود. از این نظر، خلافت اسلامی برای کسب رضایت هرچه بیشتر سایر طوایف مسلمان، آنها را به حضور در فتوحات سرزمینی دعوت و بهره مندی بیشتر از غنایم را منوط به حضور در جنگ و کسب پیروزی در فتح سرزمین های جدید می دانست.