بررسی اثر رویکردهای مدیریت توسعه بر کاهش تضاد مکانی بین کاربری کشاورزی و سکونت‏گاهی

گسترش حاشیه ای سکونت‏گاه های انسانی بر روی اراضی مطلوب کشاورزی یکی از چالش های مدیریت اراضی در جهان است. این امر در ایران بواسطه کمبود منابع برای فعالیت های کشاورزی و ناکارآمدی رویکردهای مدیریت توسعه به شدت نیازمند توجه است.

در این پژوهش ابتدا توان اکولوژیک واحد هیدرولوژیک نجف آباد برای کاربری کشاورزی ارزیابی شد. سپس دو رویکرد توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‏دار به نقشه های مطلوبیت تبدیل و به مدل CA-Markov وارد شد تا نحوه توسعه سکونت‏گاه در سال های 1410، 1420 و 1430 شبیه سازی گردد. در نهایت به بررسی میزان تضاد، در دو بخش وسعت و مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی از دست رفته پرداخته شد.

نتایج نشان داد که اتخاذ رویکرد محیط زیستی بیش از توسعه روند کنونی منجر به حفاظت از اراضی مطلوب کشاورزی خواهد شد (نزدیک به هزار هکتار). همچنین رویکرد توسعه روند کنونی بیش‏تر در مناطقی گسترده خواهد شد که مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی به‏میزان قابل توجهی بالاتر از رویکرد محیط زیستی است. این میزان تفاوت برای آینده نزدیک (سال 1410) معنی دار نبوده ولی با رسیدن به‏مقطع زمانی پایانی (سال 1430) به میزان چشم‏گیری معنی دار خواهد شد.

اتخاذ رویکرد محیط زیستی می تواند به شیوه ای موثر منجر به حفاظت از کمیت و کیفیت اراضی کشاورزی شود. با اجرایی شدن این رویکرد از هم اکنون، حدود 35 سال طول خواهد کشید تا تضاد بین این دو کاربری به میزان معنی داری کاهش پیدا کند، حال آن‏که که میزان عملی بودن آن در گرو توجه هم‏زمان به عامل‏های اقتصادی- اجتماعی است.