بررسی مولفه های تعیین کننده بر دسترسی به خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه

زمینه و هدف:

 دندانپزشکی نظامی، مراقبت بیمار محور را با دیدگاه سلامت عمومی ترکیب می کند تا خدماتی قابل استقرار، چابک و جامع فراهم کند. بیماری دهان در پرسنل نظامی می تواند به طور قابل ملاحظه ای توانایی عملیاتی فرد را مختل کند. دسترسی به خدمات دندانپزشکی نیازمند درک موانع و تسهیلات است. این مطالعه با هدف تعیین روابط سیستماتیک بین مولفه های تاثیرگذار بر دسترسی به خدمات دندانپرشکی پیشگیری انجام شد.

این مطالعه توصیفی و تحلیلی در دو مرحله کیفی و کمی در سال 1400 انجام گرفته است. در مرحله کیفی از طریق مرور ادبیات و با استفاده از روش گلوله برفی، مصاحبه با 10 نفر از صاحب نظران حوزه دندانپرشکی پیشگیری و سلامت دهان و دندان انجام شد. جهت شناسایی و اخذ کدها از نرم افزار MAXQDA و بررسی متن مقالات و مصاحبه ها استفاده گردید. سپس الگوی مفهومی پژوهش در قالب 30 مولفه فرعی و شش گروه اصلی براساس مدل دسترسی سورمان به عنوان مدل پایه و چارچوب تحلیلی مولفه های دسترسی به خدمات سلامت دهان و دندان طراحی گردید. پرسشنامه فاز کمی پژوهش به روش دیمتل با 30 سوال طراحی و به شیوه هدفمند 30 نفر از خبرگان دانشگاه های علوم پزشکی کشور تکمیل و جمع آوری گردید. داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل ساختاری روابط علی و از طریق نرم افزارهای SPSS و DEMATEL تجزیه و تحلیل شدند.

بر اساس یافته های مرحله کیفی، 51 مولفه فرعی شناسایی و بر اساس چارچوب تحلیلی مطالعه در قالب 6 مولفه اصلی بر اساس مدل سوربان، توان مالی؛ مقبولیت؛ دستیابی، آگاهی و توانمندسازی؛ کفایت و فراهمی دسته بندی شدند. کلیه خبرگان با مولفه های پیشنهادی تاثیرگذار بر دسترسی به خدمات دندانپزشکی موافق بودند و مولفه جدیدی را پیشنهاد نکردند (0/0001=P). نتایج تحلیلی روابط عوامل تاثیرگذار بر دسترسی به خدمات دندانپزشکی پیشگیری بیانگر تاثیرگذاری مولفه های توان مالی (ضریب 1/05) و مقبولیت (ضریب 0/37) بر دسترسی بوده و در گروه علت ها قرار گرفتند. مولفه های توانمندسازی؛ دستیابی؛ کفایت و فراهمی نیز در گروه معلول ها و تاثیرپذیر بودند. مولفه های توان مالی و فراهمی به ترتیب با مختصات های (1/05 و 11/88) و (0/57- و 11/35)، اولویت های اول و آخر شناخته شدند.

یک جزء اساسی در پرسنل نظامی، عوارض دندانی "پنهان" است. این جزء با ارزیابی عوارض دندانی تقریبا به یک سوم کاهش می یابد. شناسایی عوامل کلیدی موثر بر دسترسی در این پژوهش می تواند به طراحی مداخلات پیشگیری کمک کند. همچنین بستری برای تدوین سیاست های پیشگیری و ارتقای سلامت باشد.