فعالیت زایشی سوسمار آگامای فلس شاخی Trapelus ruderatus (Olivier, 1804) در شرق استان لرستان، ایران

آگامای فلس شاخی Trapelus ruderatus در ایران پراکندگی وسیعی از شمال غرب تا جنوب شرق دارد. در این تحقیق تفاوتهای جنسی و  فعالیتهای زایشی جمعیت هایی از این گونه در شرق استان لرستان بررسی گردید. 11 ماده بالغ و 10 نر بالغ از این گونه در دو فصل بهار و تابستان از محدوده شهرستانهای دورود، الیگودرز و ازنا نمونه برداری شد. پس از تعیین جنسیت، 15 ویژگی مریستیک و متریک سنجیده شد. داده های حاصل با نرم افزار SPSS 19 و آزمونهای آماری واکاوی شد. سپس تعدادی از نمونه ها تشریح و غدد تناسلی آنها از جنبه آناتومیک بررسی شد. نتایج نشان داد که در سه صفت طول پوزه تا مخرج، فاصله بین اندام های حرکتی جلویی و عقبی، طول چین گلویی تا مخرج مقدار این صفات در ماده ها بزرگتر از نرها بود. در نرها بیضه ها در بهار بزرگتر و اسپرماتوژنز در این زمان در لوله های منی ساز فعالانه انجام می شود؛ در تابستان حجم بیضه ها کاهش می یابد و اسپرم سازی در آنها انجام نمی گیرد. ماده ها در فصل بهار دارای تخمدانهای بزرگ با فولیکولهای بالغ متعدد هستند؛ در حالیکه در تابستان از حجم تخمدان کاسته شده و فولیکولهای آترتیک دیده می شوند. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که در این گونه ماده ها دارای تنه بزرگتر برای فراهم آوردن فضای بیشتر برای تخم ها بوده و اوج گامتوژنز در هر دو جنس در بهار رخ می دهد.