بررسی مفهوم شناختی معنویت اسلامی و مناسبات آن با عرفان اسلامی

هدف این پژوهش تعریف معنویت و تبیین حقیقت آن و هم چنین، بررسی مناسبات این اصطلاح با دیگر اصطلاحات متقارب، از تاملات نخستین این موضوع علمی است. در این نوشتار، به بررسی مولفه های دخیل در حقیقت معنویت، و به بررسی مناسبات معنویت و عرفان در بستر اندیشه اسلامی اهتمام شده است. روش پژوهش حاضر با استفاده از روش اصطیاد و اجتهاد، به بررسی تحلیلی مولفه های معنویت در اندیشه اسلامی و مناسبات آن با عرفان اسلامی پرداخته است. یافته های این پژوهش، معنویت اسلامی به معنای اهتمام متعبدانه و مبتهجانه به قرب الهی از طریق سوگیری به ارزش های دینی در سطوح اندیشه و گرایش و تصمیم و رفتار است؛ همچنین، معنویت اسلامی، مناسبات متفاوتی با تلقیات مختلف عرفان اسلامی در حوزه های نظر و عمل دارد. به عقیده نویسنده ، با وجود مناسبات مهم میان معنویت اسلامی و عرفان اسلامی، تفاوت های مهمی در سطح مصداقی میان آن دو وجود دارد، و همین، سبب می شود که معنویت، اعم مصداقی از عرفان محسوب شود. اصلی ترین عامل این تفاوت، به ماهیت شهودی عرفان بازمی گردد، که در رویکرد معنوی، الزامی نیست.