تعهدات دولت های حاشیه خزر در مدیریت ورود گونه مهاجم شانه دار (Mnemiopsis Leidyi) از منظرحقوق بین الملل محیط زیست

شانه دار مهاجم دریای خزر نمونه ای از گونه های بیگانه مهاجم می باشد که از اواسط دهه نود میلادی، از طریق آب توازن کشتی ها از کانال ولگا- دن به دریای خزر منتقل شد. این گونه پلانکتون خوار با ایجاد اختلال در زنجبره غذایی، بسیاری از موجودات دریای خزر از جمله ماهیان کیلکا، خاویار و فک این دریا را در معرض خطر انقراض قرار داده است. با توجه به اثرات شدید زیست محیطی و اقتصادی گونه های بیگانه مهاجم، سوال اصلی این پژوهش آن است که حقوق بین الملل چه تکالیفی را بر عهده دولت های ساحلی خزر در راستای مدیریت این گونه ها قرار می دهد؟ در پاسخ،  با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای این نتیجه حاصل آمد که کشور جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر به عضویت برخی معاهدات زیست محیطی جهانی و منطقه ای درآمده اند که به طور صریح یا ضمنی، تعهداتی را برای پیشگیری، کنترل و حذف گونه های بیگانه مهاجم بر عهده آنها قرار می دهد. همچنین قواعد عرفی بین المللی و اصول کلی حقوقی نیز تعهداتی را در جهت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، احتیاطی و کنترلی بر عهده این دولت ها قرار داده است. نقض هر یک از این تعهدات اولیه یا اقدام به فعالیت های موجد خسارت توسط کشورهای اطراف خزر می تواند منجر به طرح مسیولیت بین المللی دولت ناقض تعهد یا ایجادکننده خسارت شود. بنابراین حقوق بین الملل از نظر وجود قواعد الزام آور در رابطه با مدیریت گونه های مهاجم در دریای خزر با چالش مواجه نیست اما اجرای موثر این قواعد نیازمند همکاری بیشتر دولت های عضو می باشد.