بررسی رویشگاه ها و الگوی پاسخ گونه مرتعی شور البرزی (Salsola kerneri (Wol) Botsch.) به عوامل محیطی در مراتع استان مازندران

شناخت ویژگی های اکولوژیکی گونه های گیاهی و چگونگی عکس العمل آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوشش گیاهی و اصلاح مراتع، فراهم می آورد. به دلیل اهمیت گونه شور البرزی (Salsola kerneri (Wol) Botsch.) در حفاظت خاک و تولید علوفه، در مقاله حاضر، به مطالعه نیازهای اکولوژیک آن با تاکید بر تعیین عوامل اکولوژیک موثر بر تغییرات پوشش گیاهی و بررسی پاسخ این گونه به تغییرات عوامل اکولوژیکی، با استفاده از روش آنالیز تطبیقی متعارفی (Canonical Correspondence Analysis, CCA) و مدل جمعی تعمیم یافته (Generalized Additive Models, GAM) در استان مازندران پرداخته شده است. نتایج حاصل از آنالیز تطبیقی متعارفی نشان داد که عوامل محیطی مثل درصد رس، شن خاک، جهت جغرافیایی، اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، درصد ماده آلی، درصد آهک خاک و متوسط درجه حرارت سالیانه در رویشگاه های مورد مطالعه سالیانه، به ترتیب با بیان 3/10، 8/2، 1/4، 3/3، 6/1، 4/1، 3/1 و 4/1 درصد از واریانس موجود در ترکیب گیاهی، نقش مهمی در تغییرات پوشش گیاهی در رویشگاه های مورد مطالعه داشتند. نتایج نشان داد که پاسخ گونه S. kerneri به درصد ماده آلی، درصد کربن آلی، درصد ازت خاک و درصد لاشبرگ سطح خاک از مدل کاهشی (Monotonic decrease) پیروی می کند. الگوی پاسخ این گونه به درصد رس، وزن مخصوص ظاهری خاک، ارتفاع از سطح دریا، میانگین دمای سالانه و میزان پتاسیم و فسفر خاک از مدل زنگوله ای (Unimodal) پیروی کرده و حد بهینه رشد آن برای هر یک از این عوامل به ترتیب 11 درصد، 1/1 گرم بر سانتیمتر مکعب، 1700 متر، 5/12 درجه سانتیگراد،700 و 5 میلی گرم بر لیتر بود. عکس العمل گونه به جهت جغرافیایی، به گونه ای است که در شیب های شرقی بیشترین درصد پوشش گیاهی و در شیب های شمال شرقی کمترین حضور را دارد. در اراضی با شیب زیاد تا نسبتا زیاد پراکنش داشته ولی در شیب های 50-40 درصد دارای عملکرد بهتری است، هر چند که پاسخ گونه به این عامل معنی دار نبود. پاسخ گونه به درصد شن و سیلت خاک و همچنین درصد سنگ و سنگریزه از مدل دو نمایی (Bimodal) پیروی کرد. مطالعه عکس العمل گیاه شور البرزی در امتداد شیب عوامل توپوگرافی و خاک، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی این گونه ارایه داد که می تواند در عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گیرد.