اثر میکوریزا و سودوموناس بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد برنج (Oryza sativa L.) در شرایط تنش شوری خاک

برنج غذای اصلی مردم ایران بوده و تولید این غله مهم در سال های اخیر در برخی از نقاط دچار مشکل شده است. یکی از عوامل تنش زای محیطی که رشد و نمو برنج را تهدید می کند، شور شدن خاک ها است. به همین منظور آزمایش مزرعه ای دوساله، با هدف ارزیابی اثر میکروارگانیسم های محرک رشد بر تحمل برنج به شوری خاک، در مزارع غرقابی برنج دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا در سال های 98-1397 انجام شد. آزمایش به صورت بلوک های کامل تصادفی در دو مکان (در دو خاک شور و نرمال) و تیمارهای آزمایش شامل تلقیح با میکروارگانسیم های محرک رشد گیاه در پنج سطح (سودوموناس پوتیدا؛ سودوموناس فلورسنت؛ قارچ آربوسکولار میکوریزا؛ تیمار تلقیح دوگانه باکتری- قارچ به صورت سودوموناس پوتیدا + سودوموناس فلورسنت + میکوریزا؛ به همراه یک تیمار عدم تلقیح به عنوان شاهد) بود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر میکروارگانیسم ها و شوری خاک بر غلظت سدیم (Na+) و پتاسیم (K+) ریشه، ساقه، برگ های جوان و پیر و عملکرد و اجزای عملکرد معنی دار بود. شوری خاک غلظت Na+ ریشه، ساقه، برگ های جوان و پیر را افزایش داد، در حالی که میکروارگانیسم ها غلظت Na+ در همه اندام ها به جز ریشه را به طور معنی دار کاهش و غلظت K+ را در آن ها به ویژه در برگ های جوان افزایش دادند. همچنین میکروارگانیسم ها عملکرد دانه برنج را در خاک غیر شور، 34-25 درصد در سال اول و 67-21 درصد در سال دوم و در خاک شور 45-22 درصد در سال اول و 67-45 درصد در سال دوم نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند. در بین میکروارگانیسم ها، به جز P.putida، سایر میکروارگانیسم ها در اغلب صفات اندازه گیری شده نسبت به شاهد برتری معنی داری نشان دادند. به طورکلی، برای زراعت برنج در خاک شور مناطق شمال ایران، تلقیح P.fluorescens + AM fungi + P.putida توصیه می شود.