تاریخ بیداری زنان؛ بازنمایی مسائل زنان و خانواده در روزنامه نگاری دوران مشروطه

اولین نسل جنبش زنان در ایران، از اواخر قاجار و انقلاب مشروطه ظهور یافتند. آن ها با وقوع مشروطه، صاحب نشریه و روزنامه شدند. این نشریات، تنها رسانه های فراگیر در ایران عصر قاجار قلمداد می شدند. نشریات زنان، مهم ترین ابزار آن ها برای رساندن صدای خود به جامعه و پیگیری جنبش مطالبه گری در راستای برابری جنسیتی بود. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی مسایل و مطالبات خانوادگی زنان در مطبوعات عصر مشروطه است. در این راستا، تمام شماره های باقی مانده از هفت نشریه زنان در دوران مشروطه (شامل نشریات «دانش»، «شکوفه»، «زبان زنان»، «نامه بانوان»، «جهان زنان»، «عالم نسوان» و «مجله جمعیت نسوان وطن خواه») با روش تحلیل مضمون، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان داد که در نشریات زنان در عصر مشروطه، خانواده ایرانی کانون دغدغه ها و مطالبات گوناگون بوده است. در این نشریات، سلطه پدرسالاری، ریشه تمام مسایل و مشکلات زنان قلمداد می شد که پیامدهای گوناگونی چون ازدواج اجباری دختران، کودک همسری آن ها، چندهمسری مردان، طلاق های آسان زنان توسط مردان، خشونت های خانگی علیه زنان، ممانعت از اشتغال زنان، زنانه شدن فقر و گسترش روسپی گری و امثال آن را برای زنان ایرانی به همراه آورده بود. زنان در نشریات خود در یک نبرد گفتمانی با ایدیولوژی پدرسالاری و مصادیق متعدد آن قرار گرفتند. آن ها با تضعیف گفتمان جنسیتی حاکم در عرصه های مختلف، می کوشیدند که زمینه تغییر قوانین خانواده در کشور را مهیا سازند تا از این طریق، پیامدهای پدرسالاری در زنان و خانواده را مهار کنند.